رضا نصری، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفتوگو با «بورسان» بر هوشیاری تیم مذاکره‌کننده تأکید کرد
ترفند ایران برای خنثی‌سازی قطعنامه شورای حکام
- افزودن به علاقه‌مندی‌ها
- اشتراک‌گذاری
- 6 پسندیدن
مهم است از امروز رایزنی‌های ایران - دست‌کم - برای تعدیل متن شروع شود؛ ضمن اینکه معتقدم لازم است ایران از هم‌اکنون نقشه‌راه آلترناتیوی نیز برای خروج از انسداد مذاکرات روی میز بگذارد تا به تعدیل قطعنامه کمک کند.
بورسان- شکوفه حبیب‌زاده : توقف مذاکرات وین برای احیای برجام، اکنون به چالشی جدی در میانه جنگ روسیه و اوکراین و اصطکاک روابط بین غرب با روسیه بدل شده است. کشورهای ۱+۵ به دنبال آن هستند که از دغدغه ایران هسته‌ای رها شوند تا با تمرکز بیشتری به مسئله جنگ اوکراین بپردازند، اما موضوع چندان هم ساده نیست. در وقفه رخ داده، سه کشور بریتانیا، آلمان و فرانسه که در ۱۹ ژوئن ۲۰۲۰/ ۳۰ خرداد ۱۳۹۹ قطعنامه‌ای را در شورای حکام علیه ایران صادر کرده بودند، توانستند با اقناع آمریکا، این کشور را نیز با خود همراه کنند و پیش‌نویسی برای صدور قطعنامه در شورای حکام برای محکوم کردن ایران ارائه دهند. دو دیپلمات روز سه‌شنبه به خبرگزاری فرانسه گفتند که ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه و آلمان، پیشنهادی را برای محکوم کردن ایران به دلیل عدم همکاری با آژانس به شورای حکام ارائه کرده‌اند. یکی از دیپلمات‌ها گفته احتمالاً این رأی‌گیری روز پنجشنبه در جریان نشست یک هفته‌ای شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی انجام می‌شود. واکنش ایران در برابر این اقدام البته تند بود و صدور هرگونه قطعنامه‌ای را علیه ایران محکوم کرده و اعلام کرد که هر اقدام متقابلی را در برابر آن انجام خواهد داد. طرح «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران» که ۱۱ آذرماه ۱۳۹۹ به تصویب مجلس رسید نیز در واکنش به قطعنامه‌ای بود که در خردادماه همان سال ازسوی سه کشور اروپایی علیه ایران صادر شده و در آن از ایران خواسته شده بود زمینه دسترسی بازرسان آژانس به دو سایت هسته‌ای را فراهم کند. قطعنامه شورای حکام آژانس اتمی علیه ایران تصویب شد
در چنین فضایی که التهاب‌ها در بازارها به‌عنوان نبض اقتصاد ایران خود را به نمایش گذاشته، سوال این است که بهترین اقدامی که ایران برای خنثی‌سازی این تصمیم می‌تواند در پیش بگیرد، چیست؟
رضا نصری، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفتوگو با «بورسان» در این زمینه، ایران را به ارائه یک جدول زمان‌بندی و نقشه راه توصیه کرده، زیرا معتقد است یکی از کارکردهای توسل به شورای حکام برای آمریکا و اروپا، استفاده از این نهاد برای مقصر جلوه دادن ایران در صورت شکست مذاکرات است. در واقع، آن‌ها از اکنون با ارائه یک قطعنامه و اجماع‌سازی در شورای حکام تلاش می‌کنند فضا را به گونه‌ای سامان دهند که ایران مقصر شکست مذاکرات معرفی شود.
او همچنین با نگاهی به سفر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی به تل‌آویو خطاب به اعضای شورای حکام یادآوری کرده که با تصویب یک قطعنامه شدید‌اللحن علیه ایران، اعتبار مدیرکل، اعتبار شورای حکام و اعتبار تمامیت آژانش به‌عنوان یک نهاد بی‌طرف، خنثی و فنی را مخدوش خواهند کرد.
براساس اخبار، گفته شده که ممکن است در شورای حکام، قطعنامه‌ای علیه ایران صادر شود. رویترز هم در گزارشی نوشته که پیش‌نویس یک قطعنامه ازسوی آمریکا و سه کشور اروپایی تهیه شده و به کشورهای عضو ارسال شده است. بر این اساس احتمال صدور قطعنامه علیه ایران چقدر است؟
رابطه ایران و آژانس بینالمللی انرژی با فرایند مذاکرات وین پیوند خورده است. اگر چشم‌انداز روشن‌تری در مورد موفقیت مذاکرات وجود داشت، احتمال تصویب قطعنامه علیه ایران در شورای حکام - حتی اگر اختلافات از این نیز شدید‌تر بود - کم‌تر می‌شد. اما امروز، با توجه به توقف مذاکرات و نزدیک شدن مواضع آمریکا و اروپا بر سر پرونده هسته‌ای ایران، احتمال تصویب چنین قطعنامه نیز افزایش یافته است.
بر فرض اینکه قطعنامه‌ای صادر شود، چه نوع قطعنامه‌ای خواهد بود؟
اهمیت این قطعنامه با متن و لحن آن سنجیده می‌شود. اگر متن قطعنامه حاوی فرمول‌های حقوقی الزام‌آور، ضرب‌الاجل، محکومیت و تهدید صریح یا تلویحی به ارجاع ایران به شورای امنیت باشد، واکنش ایران نیز منفی خواهد بود و طبیعتاً در مسیر فروپاشی فرایند دیپلماسی و تشدید تنش قرار خواهیم گرفت. اما اگر متن قطعنامه معتدل و حداکثر حاوی زبان تشویقی باشد - به نحوی که از آن حمایت از تدام دیپلماسی و همکاری استنباط شود - طبیعتاً واکنش ایران نیز معتدل‌تر خواهد بود؛ و به تبع احتمال خروج مذاکرات وین از انسداد کنونی قوی‌تر خواهد بود.
مراحل صدور قطعنامه تا تحریم به چه صورت است؟ با فرض صدور قطعنامه، چقدر تا فعال شدن مکانیزم ماشه فاصله خواهیم داشت؟ آیا باید پروسه خاصی طی شود؟
قطعنامه شورای حکام آژانس هیچ ارتباطی با سازوکاری موسوم به «مکانیسم ماشه» ندارد. شورای حکام آژانس این اختیار را دارد که به‌صورت مستقل، ایران را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع دهد. در واقع، اگر ملاحظات و محاسبات سیاسی اعضای شورای حکام را در نظر نگیریم، در تئوری شورای حکام می‌تواند حتی پیش از شکست مذاکرات وین ایران را بابت اختلافات پادمانی با آژانس به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع دهد. احیای قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت - از طریق توسل به سازوکارهای درون برجامی - زمانی ممکن است رخ دهد که مذاکرات وین رسماً به شکست انجامیده باشد.
آیا صدور قطعنامه به معنای از بین رفتن شانس احیای برجام هست؟
خیر! دو سال پیش هم (۱۹ ژوئن ۲۰۲۰/ ۳۰ خرداد ۱۳۹۹) در شورای حکام علیه ایران قطعنامه صادر شد، اما منجر به شکست مذاکرات نشد. صرف صدور قطعنامه نیز به تنهایی اهمیت ویژه‌ای ندارد. آنچه مهم است متن و لحن قطعنامه است که هنوز از کیفیت آن اطلاعی در دست نیست.
رفتار احتمالی ایران را چطور ارزیابی می‌کنید؟
تصویب قطعنامه در هر حال مورد پسند ایران نیست و با اعتراض ایران مواجه خواهد شد. حال اگر متن و لحن قطعنامه معتدل باشد، واکنش ایران نیز به همان نسبت معتدل خواهد بود، اما اگر متن قطعنامه حاوی ضرب‌الاجل و لحن آن تهدیدآمیز باشد، ایران نیز احتمالاً متناسب با آن واکنش نشان خواهد داد. به همین خاطر، مهم است از امروز رایزنی‌های ایران - دست‌کم - برای تعدیل متن شروع شود؛ ضمن اینکه معتقدم لازم است ایران از هم‌اکنون نقشه‌راه آلترناتیوی نیز برای خروج از انسداد مذاکرات روی میز بگذارد تا به تعدیل قطعنامه کمک کند.
توصیه شما به تیم مذاکره‌کنندگان ایرانی چیست؟
معتقدم یکی از فاکتورهایی که می‌تواند به تعدیل متن و قرار گرفتن پرونده روی ریل تنش‌زدایی کمک کند، ایجاد یک چشم‌انداز مثبت برای احیای فرایند مذاکرات وین است. به نظرم لازم است ایران یک جدول زمان‌بندی شده و یک نقشه راه برای خروج از انسداد فعلی ارائه دهد و اجازه ندهد ادامه روند مذاکرات را آمریکا و کشورهای اروپایی از طریق مصوبات شورای حکام تعیین کنند.
فراموش نکنیم یکی از کارکردهای توسل به شورای حکام برای آمریکا و اروپا، استفاده از این نهاد برای مقصر جلوه دادن ایران در صورت شکست مذاکرات است. در واقع، آن‌ها از الان با ارائه یک قطعنامه و اجماع‌سازی در شورای حکام تلاش می‌کنند فضا را به گونه‌ای سامان دهند که ایران مقصر شکست مذاکرات معرفی شود. ارائه یک جدول زمانی و یک نقشه‌راه از جانب ایران می‌تواند تا حدودی این برنامه را خنثی سازد.
فکر می‌کنید اسرائیل (با توجه به سفر گروسی به تل‌آویو) می‌تواند احتمال صدور قطعنامه علیه ایران را زیاد کند یا ریسک واکنش ایران و اظهارنظرهای مقامات، جلوی این موضوع را می‌گیرد؟
سفر آقای گروسی به اسرائیل به زیان او و اعتبار آژانس تمام شد. چرا که افکار عمومی و رسانه‌ها از هم‌اکنون اقدامات او را متأثر از این سفر ارزیابی می‌کنند و برای او دشوار خواهد بود از این پس از این برداشت خود را خلاص کند. در واقع، سفر آقای گروسی به اسرائیل - هرچند ممکن است با هدف به نمایش گذاشتن دغدغه‌مندی او در مورد ملاحظات همه طرفین و برای القای نوعی توازن صورت گرفته باشد - ناخودآگاه اعتبار او را به‌عنوان مدیرکل یک نهاد «فنی» زیر سوال برد و به مواضع او رنگ و بوی «سیاسی» بخشید. امروز، اگر بر اساس گزارش او، قطعنامه شدید‌اللحنی علیه ایران در شورای حکام به تصویب برسد، در هر حال برداشت غالب این خواهد بود که او با همکاری اسرائیل یا تحت فشار تل‌آویو عمل کرده است. طبیعتاً، غلبه شدن این تصور در فضای عمومی و رسانه‌ای، ناگزیر منجر به واکنش تندتر ایران خواهد شد. از این جهت مهم است در زمان باقی‌مانده به اعضای شورای حکام یادآوری شود که با تصویب یک قطعنامه شدید‌اللحن علیه ایران، اعتبار مدیرکل، اعتبار شورای حکام و اعتبار تمامیت آژانس به‌عنوان یک نهاد بی‌طرف، خنثی و فنی را مخدوش خواهند کرد.