از موجودی پالایشی‌ها در تحلیل سودآوری صرف نظر کنیم؟

بورسان: در سال‌های گذشته و تحلیل‌هایی که از صنعت پالایش انجام می‌شد به نظر می‌رسید محاسبه موجودی پایان دوره برای محاسبه بهای تمام‌شده فروش از اهمیت بالایی برخوردار است. به صورت کلی در همه صنایع نیز محاسبه موجودی پایان دوره با توجه به ثبت موجودی‌ها بر اساس میانگین موزون در عین حالی‌که ساده به نظر می‌رسد اما بعضا اختلاف فاحشی با محاسبات شرکت‌ها داشت. عملکرد ۱۲ ماهه حسابرسی‌نشده شرکت‌های پالایشی اما نشان داد که شاید بهتر است برای کاهش خطای تحلیلی پیشبینی سود از لحاظ موجودی پالایشی‌ها در سودآوری خودداری کنیم. به بیان بهتر سودآوری فصلی شرکت‌های پالایشی در صورتی که فرمول جدید (ابلاغی در مهر ۱۴۰۰) اجرا شود با توجه به ابهام در زمان قیمت‌گذاری چندان قابل اتکا نیست.

پالایشی‌ها در مهر سال ۱۴۰۰ دوباره با تغییر فرمول قیمت‌گذاری مواجه شدند. ماجرای پالایشی‌ها بارها مطرح شده است و همه تقریبا از ابهامات تحلیل سودآوری این گروه آگاهی کافی دارند. همیشه تا پایان تیر سال بعد این تردید وجود داشت که احتمالا باید منتظر تغییر قیمت نفت (خوراک پالایشی‌ها) و قیمت محصولات بود؛ حتی ممکن بود چند سال بعد دوباره تغییرات در سودآوری سنواتی پالایشی‌ها با توجه به تغییر قیمت نفت و محصولات مشاهده شود. برای وزارت نفت نیز موضوع شفافیت و اصلا بازار سرمایه و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی اهمیت نداشت و همین موضوع نیز باعث شده بود که هر دفعه منتظر غافلگیری جدیدی در سودآوری صنعت پالایش نفت باشیم.

اما به نظر می‌رسد در یک سال گذشته فرمول مهر ۱۴۰۰ قابل اتکا است. بررسی‌های اولیه از صورت‌های مالی شرکت‌ها نشان می‌دهد که قیمت نفت و همچنین محصولات شرکت‌های پالایشی با فرمول ابلاغی همخوانی دارد. اما همچنان موضوع عدم ثبت فروش در هنگام خروج محصولات از انبار ابهام زیادی را برای پالایشگاه‌ها رقم زده است. به صورت کلی نباید تغییر چندانی را در مقدار موجودی شرکت‌های پالایشی در یک سال شاهد باشیم (مقدار موجودی در ابتدا و انتهای دوره با توجه به رویه پیوسته تولید و فروش باید تقریبا یکنواخت باشد) و اما با توجه به این موضوع که این شرکت‌ها بخش قابل توجهی از محصولات اصلی خود را به عنوان موجودی امانی نزد پالایش و پخش یا سایر موارد ثبت می‌کنند در نتیجه اثر موجودی از آن‌چه که هست پررنگتر می‌شود. این موضوع به خصوص در گزارش‌های فصلی میان‌دوره‌ای پررنگ‌تر نیز می‌شود.

به صورت کلی اثر موجودی می‌تواند بر سود پالایشی‌ها پررنگ باشد. حاشیه سود ناخالص حدود ۱۰ درصدی باعث می‌شود که تغییرات اندک در قیمت نفت به عنوان ماده اولیه اثر قابل توجهی در موجودی شرکت ایجاد کند. در نتیجه اگر این حساسیت بالای سودآوری به موجودی با اثر افزایش مقداری موجودی (مثلا نزد پالایش و پخش) نیز همراه شود طبیعتا می‌تواند سودهای عجیبی را در صورت‌های مالی پالایشی‌ها منعکس کند یا برعکس در مسیر نزولی قیمت نفت زیان سنگین را برای شرکت‌های پالایشی رقم بزند.

بر این اساس به نظر می‌رسد برای کاهش خطای محاسبات لازم است اثر موجودی را به حداقل برسانیم. در یک مثال کلی اگر فرمول ابلاغی مهر ۱۴۰۰ تغییر نکند برای مثال اگر یک شرکت پالایشی حدود ۱۰۰ میلیون بشکه نفت را پالایش کند و کرک اسپرد محاسبه‌شده بر اساس فرمول حدود ۱۵ باشد در یک مدل شبیه‌سازی‌شده با شرکت‌های پالایشی بورسی کنونی به نظر می‌رسد می‌توان انتظار سود حدود ۲۵ هزار میلیارد تومانی را از این ناحیه انتظار داشت. در این میان طبیعتا نوسان قیمت نفت می‌تواند اثر محسوسی بر موجودی داشته باشد و اما باید این تغییرات بدون لحاظ موجودی امانی نزد پالایش و پخش لحاظ شود.