آیا روابط تهران ـ ریاض در آستانه احیاست؟
پشت‌صحنه اعزام سه دیپلمات ایرانی به عربستان پس از ۶ سال
- افزودن به علاقه‌مندی‌ها
- اشتراک‌گذاری
- 1 پسندیدن
سه دیپلمات طی روزهای اخیر راهی جده شده‌اند و قرار است بعد از ۶ سال نمایندگی ایران در سازمان همکاری اسلامی فعالیت خود را مجددا در جده آغاز کند.
بورسان- شکوفه حبیب‌زاده: در ماه‌های پس از روی کار آمدن جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا و آغاز مذاکرات موسوم به احیای برجام در وین، ایران و عربستان سعودی در چند نوبت با یکدیگر در بغداد دیدار کرده‌اند و گزارش‌ها حاکی از آن است که این دیدارها در آستانه حصول به نتیجه‌ای کارآمد است. سه دیپلمات طی روزهای اخیر راهی جده شده‌اند و قرار است بعد از ۶ سال نمایندگی ایران در سازمان همکاری اسلامی فعالیت خود را مجددا در جده آغاز کند. در آخرین اظهارات مقامات رسمی درباره روابط دو کشور، سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران از اعزام سه دیپلمات ایرانی به جده برای فعالیت در نمایندگی ایران در سازمان همکاری اسلامی در جده و مناسبات تهران و ریاض خبر داد و گفت: «نکات مورد نظر را به‌صورت مکتوب درباره دور چهارم گفت‌وگوها در بغداد به هیأت سعودی دادیم. ایران آمادگی گشایش سفارت خود را در عربستان دارد و بستگی به طرف سعودی دارد.» او گفته: «تمام تمهیدات را خواهیم اندیشید که این مسیر به سمت اجرایی شدن برود. هیأتی که در جده است می‌تواند مقدمه‌ای باشد برای اینکه دو طرف هیأت‌هایی را برای بازدید از سفارتخانهها بفرستند.» پیش از این نیز سفیر ایران در بغداد خبر داده بود عراق به‌زودی میزبان دور پنجم گفت‌وگوهای میان ایران و عربستان خواهد بود.
حال این پرسش مطرح است که آیا اعزام سه دیپلمات ایرانی به این اجلاس، می‌تواند نشانه‌ای از بهبود روابط دو کشور باشد یا تنها یک اقدام صوری تلقی می‌شود؟
موضوع بازدید از سفارتخانهها مطرح است
قاسم محبعلی، مدیرکل اسبق امور خاورمیانه وزارت امور خارجه در این باره می‌گوید: «از جمله موارد مورد گفت‌و‌گو ببین ایران و عربستان موضوع سفارتخانهها، کنسولگری‌ها و از جمله هیئت نمایندگی ایران درنزد سازمان همکاری‌های اسلامی بود. گام اول این بود که هیئت‌هایی از اماکن دیپلماتیک دو کشور بازدید کنند. گویا موضوع تخریب سفارت و سرکنسولگری عربستان در مشهد در میان است و هنوز پس از چهار سال بازدیدی از آن صورت نگرفته است و به نظر می‌رسد این اقدام، در همین راستا صورت می‌گیرد.»
گامی مثبت در جهت تنش‌زدایی
محبعلی با بیان اینکه این اقدام را می‌توان یک گام مثبت تلقی کرد، ادامه می‌دهد: «موافقت عربستان با بازگشایی دفتر ایران نزد سازمان همکاری اسلامی در جده یک گام مثبت در جهت تنش‌زدایی محسوب می‌شود، ولی الزاما درچارچوب بازگشت روابط دوجانبه نیست. دبیرخانه آن سازمان در جده قرار دارد و یک سازمان چندجانبه یا بین‌المللی محسوب می‌شود و مثل سازمان ملل از نظر حقوقی عربستان فقط میزبان است. اگر چه نقش اصلی را در این سازمان عربستان سعودی بازی می‌کند.»
او به مورد دیگری اشاره می‌کند که ایران باید درباره آن تصمیم بگیرد. او می‌گوید: «بازدید و بازگشایی سفارتخانهها موکول به حل قضیه خسارت‌ها است و حتما برای توافق روی آن، ایران باید خسارات بپردازد. اینکه درمقابل ایران چه مطالبه دارد قابل تأمل است.»
تا احیای روابط تهران-ریاض زمان باقی است
محبعلی یادآور می‌شود: «اعزام دیپلمات و یا مأمور به سفارت‌خانه به معنای بازگشت روابط دیپلماتیک نخواهد بود، بلکه تا زمانی‌که دو کشور سفیر مبادله نکرده‌اند روابط دیپلماتیک کاملا احیا نشده تلقی می‌شود.»
احیای برجام موضوعی جدی در مذاکرات ایران و عربستان
مدیرکل اسبق خاورمیانه وزارت امور خارجه با اشاره به اختلافات باقی‌مانده بین دو کشور ادامه می‌دهد: «باید دید حول مسائل مورد اختلاف آیا توافقی صورت گرفته یا خیر و بعد منتظر بازگشت روابط بود. در این رابطه مسئله برجام و احیای آن امری کلیدی خواهد بود.»
یمن کماکان محل اختلاف بین طرفین
باتوجه به اینکه ظاهرا عربستان سعودی و امارات متحده عربی دوباره همکاری‌های تنگاتنگ خود در یمن را از سر گرفته و موفق شده‌اند شبه‌نظامیان حوثی را وادار به عقب‌نشینی از استان شبوه کنند، اکنون اختلافات بین ایران و عربستان بر سر این موضوع در مرحله حساسی قرار گرفته است.
او با اشاره به اختلاف ایران و عربستان درباره جنگ یمن می‌افزاید: «ایران تلاش دارد روابط با عربستان را از موضوع یمن جدا کند و موضوع یمن را به حزبالله لبنان سپرده است تا اعلام کند که ایران دخالت مستقیم در یمن ندارد. عربستان نیز تأکید دارد که ایران نباید در امور کشورهای عربی دخالت کند و ازسویی حزبالله لبنان را به‌عنوان یک گروه تروریستی شناخته و حاضر به گفت‌وگوی مستقیم با آن نیست. این موضوع کماکان محل اختلاف است و تا موضع طرفین روشن نشود، احیای روابط دو کشور در هاله‌ای از ابهام خواهد بود.»
به گزارش بورسان، روابط ایران و عربستان طی ۱۰۰ سال اخیر فراز و فرودهای بسیاری داشته است. روابط ایران و عربستان به‌عنوان دو کشور مهم و استراتژیک در سطح منطقه خاورمیانه و خلیج فارس به چند دلیل همواره با التهاب همراه بود؛ تفسیرهای متفاوت از اسلام، تمایل برای رهبری جهان اسلام، سیاست‌های نفتی متضاد، و رابطه با ایالات متحده و دیگر کشورهای غربی همواره موجب منازعات در روابط دو کشور بوده است.