کارشناسان در گفت‌وگو با «بورسان» احتمال ارسال پرونده هسته‌ای
زنگ خطر احیای تحریم‌ها به صدا درمی‌آید؟
- افزودن به علاقه‌مندی‌ها
- اشتراک‌گذاری
- 1 پسندیدن
اولین نتیجه ارسال پرونده ایران به شورای امنیت آن است که احیای برجام غیرممکن می‌شود. برای حفظ برجام نیاز است که قطعنامه‌ای جدید موافق با برجام صادر شود، اما سه عضو دائم شورای امنیت (فرانسه، انگلستان و آمریکا) که در شورای حکام نیز علیه ایران قطعنامه‌ای صادر کردند، به احتمال زیاد، با صدور هر نوع قطعنامه‌ای که به نفع برجام باشد، مخالفت خواهند کرد.
بورسان- شکوفه حبیب‌زاده : سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در نشست هفتگی خود در واکنش به اقدام متقابل ایران در برابر قطعنامه اخیر شورای حکام، این قطعنامه را سیاسی خواند و گفت: «قطعا نمی‌توانستیم این اقدام سیاسی غیرفنی آژانس را بدون پاسخ بگذاریم. در همین چارچوب اقدامات خود را انجام دادیم. من فکر می‌کنم اقدامات صورت گرفته از سوی ایران قاطع و متناسب بود. هر چند که آنها بگویند که قطعنامه شکلی و توصیه‌ای بوده است. اگر ضرورتی بر انجام قطعنامه نبود آنها حتما باید مسیر دیگری را می‌رفتند.» با این حال او یادآوری می‌کند که: «اگر همین فردا در وین توافق نهایی شود تمام اقدامات ایران در ارتباط با کاهش تعهدات برجامی از لحاظ فنی برگشت‌پذیر است... توافق در دسترس و ممکن است؛ اگر آمریکا دو کار انجام دهد. اول اینکه از این توهم اهرم‌سازی عبور کند و دوم اینکه بپذیرد به تعهدات خود ذیل برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل عمل کند و اگر چنین موضوعی صورت بگیرد، همین فردا می‌توانیم به وین برویم و توافق را نهایی کنیم.» اظهارنظر این مقام مسئول به نمایندگی از جمهوری اسلامی ایران را به دو گونه تعبیر کرده‌اند؛ برخی می‌گویند ایران در تلاش است تا امریکا را در یک ماه آینده پای میز مذاکره بیاورد که این تحلیل در میانه گمانه‌زنی‌های وقت‌کشی بایدن تا انتخابات میان‌دوره آمریکا مطرح می‌شود و در وهله دوم که برخی مدعی آن هستند ایران عدم همکاری را در پیش گرفته و احتمالا تمایلی به بازرسی‌های بیشتر آژانس بین‌المللی انرژی ندارد. گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی نیز اخیرا در نامه‌ای محرمانه به اعضای شورای حکام اعلام کرده بود، زمان برای زنده نگه‌داشتن برجام محدود بوده و تا یک ماه آینده باقی است. بورسان در گزارش اولتیماتوم برای نجات برجام این موضوع را بررسی کرده است.
با این حال جو کنونی ایجاد شده پس از صدور قطعنامه و اقدام متقابل ایران، نگرانی‌هایی را در بین کارشناسان ایجاد کرده است؛ نگرانی از بازگشت تحریم‌های قبلی با ارسال پرونده ایران به شورای امنیت و حتی در بدبینانه‌ترین حالت، صدور قطعنامه‌ای جدید برای تحریم‌های شدیدتر. در این زمینه چند و چون احتمال احیای تحریم‌ها را با کارشناسان مورد بررسی قرار دادیم: در پاسخ به این پرسش که آیا زنگ خطر احیای تحریم‌ها به صدا درآمده است؟
عدم همخوانی اقدام متقابل ایران با اصول روابط بین‌الملل
قاسم محبعلی، کارشناس سیاست خارجی در گفت‌وگو با «بورسان» با بیان اینکه اقدام متقابل در مقابل دولت‌ها قابل درک است، می‌گوید: «در روابط بین‌الملل، روابط براساس احترام در زمانی که روابط دوستانه است و اقدام متقابل در زمانی که روابط غیردوستانه است، پایه‌گذاری می‌شود. در مقابل سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل متحد، آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای و ... اقدام متقابل مفهومی ندارد و آثار منفی بیشتری دارد و نمایندگان دولت‌هایی که در این سازمان‌ها حضور دارند، می‌توانند از این فرصت برای اعمال فشار بیشتر استفاده کنند، زیرا آثار آن مستقیما به دولت‌های پشت قطعنامه‌ها بازنمی‌گردد. بنابراین از دید منطق روابط بین‌الملل نمی‌توان اقدام ایران را توجیه کرد.»
ایران باید همکاری با آژانس بین‌المللی هسته‌ای را ادامه دهد
محبعلی در ادامه می‌افزاید: «وقتی ایران عضو سازمان ملل است، باید از مکانیزم‌های همین سازمان بهره بگیرد تا جلوی تهدیدات یا تنبیهات آن را بگیرد. ما به NPT متعهد هستیم و قاعده آن بود که وقتی ایران اعلام کرده که برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز دارد، مانند سایر کشورها (۳۰ کشوری که انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز دارند) اجازه بازرسی نمایندگان آژانس بین‌المللی انرژی را بدهد. وضعیت ایران با هند، پاکستان و کره‌شمالی و همچنین اسرائیل که عضو NPT نیستند، متفاوت است. هند و پاکستان تحت تحریم قرار ندارند، زیرا با آمریکا توافق در زمینه هسته‌ای امضا کرده‌اند. اسرائیل هم متحد نظامی و منطقه‌ای آمریکاست و در کنار آن هرگز رسما اعلام نکرده که دارای سلاح هسته‌ای است و از سیاست ایهام استفاده کرده است. کره شمالی هم که بمب اتمی می‌سازد، تحت شدید‌ترین تحریم‌ها قرار گرفته است. بنابراین از هر زاویه‌ای به موضوع نگاه کنیم، بهترین اقدام آن است که ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی کار کند و با کشورهای عضو آژانس نیز به‌صورت جداگانه وارد گفت‌وگو شده و اعلام کند که برنامه ایران صلح‌آمیز است یا اعلام آمادگی برای مذاکره کند.»
این کارشناس سیاست خارجی با اشاره به اینکه پس از صدور قطعنامه نیز امکان مذاکره وجود دارد، ادامه می‌دهد: «شورای حکام در قطعنامه از ایران خواسته با ایران درخصوص سوالات آژانس همکاری کند و نگرانی‌های آژانس را برطرف کند. ایران می‌توانست در برابر آن اعلام آمادگی برای حضور بازرسان آژانس کند و اعلام کند که ادعاها مبنی بر غیرصلح‌آمیز بودن انرژی هسته‌ای در ایران را رد کند و نیازی به اقداماتی که سوالات را بیشتر کند و موجب سوءاستفاده تندروها از حمله اسرائیل و برخی سیاسیون در آمریکا نبود.»
محبعلی در پاسخ به این پرسش که آیا پرونده ایران امکان دارد که به شورای امنیت برود، می‌گوید: «ارسال پرونده ایران به شورای امنیت، یک اقدام سیاسی است. کشورهایی که صدور قطعنامه را پیشنهاد داده‌اند، ممکن است با توجه به اقدام متقابل ایران چنین تصمیمی را بگیرند. اگر آژانس در گزارش‌های آتی خود به شورای حکام اعلام کند که موفق نشدند تا احراز کنند که برنامه هسته‌ای ایران صلح‌آمیز است، ممکن است اتفاقی که در دهه ۸۰ رخ داد، دوباره تکرار شود؛ مشابه آن سال که ایران مهر و موم آژانس را شکست و غنی‌سازی را آغاز کرد و پرونده ایران به شورای امنیت رفت، شورای حکام می‌تواند برنامه هسته‌ای ایران را برای تصمیم‌گیری مجددا به شورای امنیت ارسال کند.»
لزوم صدور قطعنامه جدید برای تأیید برجام
این کارشناس سیاست خارجی با بیان اینکه اولین نتیجه ارسال پرونده ایران به شورای امنیت آن است که احیای برجام غیرممکن می‌شود، تصریح می‌کند: «برای حفظ برجام نیاز است که قطعنامه‌ای جدید موافق با برجام صادر شود، اما سه عضو دائم شورای امنیت (فرانسه، انگلستان و آمریکا) که در شورای حکام نیز علیه ایران قطعنامه‌ای صادر کردند، به احتمال زیاد، با صدور هر نوع قطعنامه‌ای که به نفع برجام باشد، مخالفت خواهند کرد، زیرا پنج کشور بزرگ با اینکه ممکن است روی موضوعات دیگر اختلاف داشته باشند، اما روی جلوگیری از توسعه سلاح هسته‌ای، توافق دارند.»
بازگشت تحریم‌های سازمان ملل با ارسال پرونده ایران به شورای امنیت
محبعلی تأکید می‌کند: «نکته مهم آن است که حتی اگر رأی بر صدور قطعنامه علیه ایران در شورای امنیت ندهند، پرونده در شورای امنیت باقی مانده و تحریم‌های آمریکایی و اروپایی علیه برنامه هسته‌ای ایران احیا می‌شود. در واقع، اگر قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت مبنی بر رفع تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران (برجام) شکست بخورد، طبق همین قطعنامه، تمام شش قطعنامه قبلی علیه ایران خودبه‌خود فعال می‌شوند. به بیان دیگر، اگر توافق بین ایران، آمریکا و اروپا برای صدور قطعنامه با محتوای صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران صورت نگیرد، برجام کاملا از بین می‌رود و تمام تحریم‌های شش قطعنامه شورای امنیت بازمی‌گردند.»
او به خطر تحریم‌های شدیدتر در صورت از بین رفتن برجام هم اشاره کرده و می‌افزاید: «خوش‌بینانه‌ترین حالت آن است که اگر برجام از بین رفت، فقط تحریم‌های مبتنی بر قطعنامه‌های قبلی احیا شود و قطعنامه جدیدی برای تحریم‌های بیشتر ایران و ارسال پرونده به بند ۴۲ شورای امنیت با رأی منفی روسیه و چین صورت نگیرد، زیرا در آن صورت، باید در انتظار کنترل بیشتر کشتی‌ها، پروازها و ... به مقصد ایران باشیم.»
ایران باید باتوجه به شرایط منطقه‌ای، عمل کند
فریدون مجلسی، دیپلمات و کارشناس روابط بین‌الملل در گفت‌وگو با «بورسان» نیز در این باره ضمن هشدار در مورد شرایطی که اکنون ایران در آن قرار گرفته، می‌گوید: «قطعنامه شورای حکام سازمان بین‌المللی انرژی اتمی در تذکر به جمهوری اسلامی ایران در زمانی اعلان شده است که جمهوری اسلامی خواهان لغو همه تحریم‌های قبلی است و کشورهای غربی از آنچه در دولت قبلی در مذاکرات وین تفاهم کرده‌اند، کوتاه نمی‌آیند. مذاکرات متوقف شد و در این فاصله، اکنون دولت دوست آمریکا در پاکستان مستقر شده است.»
مجلسی در ادامه می‌افزاید: «طالبان لباس نو پوشیده و پشت مبل نشسته و عبدالله عبدالله را در آغوش کشیده‌اند. ترکیه با بده بستان، با اسرائیل کنار آمده. جمهوری آذربایجان با اسرائیل پالوده می‌خورد. عراق در تدارک تسویه حساب نهایی با حشد الشعبی و بهره‌برداری نفت و گاز گسترده است و قرارداد ۱۹۷۵ شط العرب (تعیین خط مرزی با ایران) را هم نپذیرفته است و برای پرداخت بهای برق و گاز ما مشکل دارد. شورای خلیج فارس به اتفاق آمریکا، ایران را تهدید می‌کند و هر سه جزایر را می‌خواهند. آمریکا بمب‌افکن ب ۵۲ خود را با اسکورت اسرائیلی در خلیج‌فارس به پرواز در آورده و اسرائیل بی‌محابا فرودگاه دمشق را تخریب کرده و پایگاه‌های منتسب به ایران را هم مورد هدف قرار داده و گفته است که بعد از این، پاسخ موشک را به کشور تدارک‌کننده خواهد داد. در چنین شرایطی منطقی نیست که جمهوری اسلامی به تهدیدهای غنی‌سازی خود بیافزاید. بنابراین، شرایط کنونی باید عاقلانه مدیریت و از خطر جنگ داخلی و خارجی پرهیز شود.»