جایگاه بهاری کوچک‌های بورس بین بازارها

بورسان- سروش بهرامی : بورس تهران امروز آخرین معاملات فصل بهار خود را در سال ۱۴۰۱ به پایان رساند. فصلی که شروعی سبز و پایانی سرخ را برای فعالان خود به جای گذاشت. شاخص کل بورس در اولین فصل سال جدید در نهایت توانست یک بازدهی ۱۲ درصدی را به ثبت برساند اما در طرف دیگر شاخص هم‌وزن که نماینده سهام کوچک‌تر بازار به شمار می‌رود، با ثبت عملکردی بهتر نسبت به شاخص کل، بازدهی بیش از ۲۱ درصدی را رقم زد که این بازدهی اغلب متعلق به دو ماه ابتدایی سال بودند و در خرداد کمی شرایط نامساعد پیگیری شد. البته این بازدهی نسبت به دیگر بازارها در محدوده قابل قبولی قرار دارد. در این فصل دلار بازدهی ۲۱ درصدی و سکه نیز رشد حدودا ۲۵درصدی داشته است. اگرچه همچنان بازار سرمایه توانایی عبور از بازارهای موازی خود را نداشته است اما وضعیت حال حاضر به مراتب بهتر از اتفاقات سال گذشته این بازار است.

ارزش معاملات نیز همانطور که در بالا اشاره شد در دو ماه ابتدایی فصل با افزایش خوبی همراه بود و رکوردهای چند ماهه را جابجا می‌کرد اما در خرداد ماه با کاهش قابل توجهی همراه شد و اغلب در کانال ۳ و ۴ هزار میلیارد تومان در نوسان بود. در نهایت میانگین ارزش معاملات در فصل بهار ۵۵۸۶ میلیارد تومان و در یک ماهه خرداد ۴۷۵۶ میلیارد تومان بود. ورود و خروج پول نیز در ماه آخر تقریبا به صورت مستمر ادامه داشت و در مجموع در فصل بهار ۱۱ هزار و ۱۷۸ میلیارد تومان خروج سرمایه کدهای حقیقی از چرخه معاملات رقم خورد.

شروع سبز و پایان سرخ

بورس تهران سال جدید را با خوش‌بینی نسبتا خوبی آغاز کرد و عوامل موجود مانند احتمال دستیابی به توافق هسته‌ای، ثبات قیمت کامودیتی‌ها در محدوده‌های جذاب،‌ مشخص شدن سیاست‌های اقتصادی دولت جدید و همچنین اقداماتی برای جراحی اقتصادی مانند حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی، همگی دست به دست هم دادند تا شاخص کل بورس بتواند طی دو ماه ابتدایی روند صعودی قابل توجهی را به خود بگیرد.

به مرور اما با وارد شدن به خرداد ماه کمی شرایط تغییر کرد و اکثر دلایلی که روند صعودی جدید بازار سرمایه را آغاز کرده بودند، رنگ باختند و با تحولاتی جدی مواجه شدند. دلایل زیادی برای این موضوع گفته شد اما چند عامل اصلی وجود داشتند که تاثیرات مهم‌تری بر اقتصاد کشور و بورس تهران به صورت مستقیم وارد می‌کردند. در ادامه به بررسی این موضوعات و تغییر و تحولات آن‌ها خواهیم پرداخت.

چرا روند صعودی بورس تداوم نداشت؟

مذاکرات هسته‌ای که مدتی از توقف آن نیز گذشته بود به حاشیه رفت و صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حکام امیدها را برای دستیابی به یک توافق بیش از پیش از بین برد و عواقب ادامه حرکت اقتصاد کشور در شرایط تحریم‌های سنگین، آینده شرکت‌ها را بسیار مبهم کرد. هرچند که همچنان صحبت‌هایی از علاقه دو طرف برای ادامه مذاکرات منتشر می‌شود اما به نظر می‌رسد که دستیابی به یک برجام جدید حداقل در کوتاه مدت امکان‌پذیر نباشد.

موضوع بعدی تغییر فاز بازارهای جهانی بود. پس از برطرف شدن همه‌گیری کرونا و افزایش تقاضا در اقتصاد، شروع جنگ اوکراین بهانه بسیار قاطعی برای ایجاد یک تورم سنگین در کشورهای غربی بود. آمریکا که از قبل تصمیم به افزایش نرخ بهره برای کنترل تورم را داشت،‌ با عجله بیشتری اقدام کرد و در آخرین جلسه فدرال رزرو، نرخ بهره در این کشور ۰.۷۵ درصد افزایش یافت و به ۱.۵ درصد رسید. همین موضوع باعث شد و نگرانی بابت افزایش سنگین نرخ بهره باعث شد که بازارهای جهانی با شرایط بسیار سختی مواجه شوند و قیمت کامودیتی‌ها نیز کاهش نسبتا سنگینی را تجربه کنند. از آنجا که بیش از ۶۰ درصد بورس تهران نیز متشکل از شرکت‌هایی است که ارتباط مستقیمی با قیمت کامودیتی‌ها برای سودآوری دارند، این موضع ضربه سنگینی به معاملات بازار سرمایه وارد کرد.

مورد بعدی حذف ارز ترجیجی و جایگزینی ارز نیمایی بود. دولت با حذف دلار ۴۲۰۰ تومانی قدم مهمی در جهت بهبود شرایط شرکت‌های زیر سلطه این ارز انجام داد و مقرر شد که از این پس ارزی که به کالاهای اساسی تعلق خواهد گرفت، ارز نیمایی است. بنابراین دولت برای کنترل هزینه‌های خود درحال کنترل ارز این سامانه است و با وجود افزایش سنگین قیمت دلار در بازار آزاد،‌ افزایش قیمت خاصی در دلار نیمایی رخ نداد و در برهه‌ای حتی اختلاف قیمت این دو ارز به ۳۰ درصد نیز رسید. این موضوع نیز خود باعث شد که با توجه به افزایش انتظارات تورمی و هزینه‌های جاری شرکت‌ها، تفاوتی در سودآوری آن‌ها به واسطه افزایش قیمت دلار شکل نگیرد و پیش بینی تحلیلگران و فعالان بازار کمی تعدیل شود و برای خرید سهام احتیاط کنند. البته اکنون اقداماتی از جمله نرخ توافقی صادرکنندگان و صرافان توسط بانک مرکزی صورت گرفته که می‌تواند شرایط را به نفع شرکت‌ها بهبود ببخشد.

شوک آخر را نیز می‌توان به صورت‌های مالی سالانه منتشر شده شرکت‌ها مرتبط دانست. در یک هفته گذشته شرکت‌ها با انتشار گزارش‌های مالی از وضعیت بنیادی خود در فصل زمستان و کل سال ۱۴۰۰ رونمایی کردند. نکته‌ای که در این گزارش‌ها بیش از هرچیزی خودنمایی می‌کرد، کاهش سودآوری و یا کاهش حاشیه سود سنگینی بود که به واسطه افزایش چشمگیر هزینه‌های انرژی رقم خورده بود. این موضوع که در صنعت پتروشیمی به دلیل افزایش هزینه یوتیلیتی‌ها نیز اثر خود را بیشتر نشان داده بود، در هفته آخر فصل، شرایط بازار را کمی سخت‌تر کرد. البته برخی از صنایع و سهام نیز از شرایط قابل قبولی برخوردار بودند و این موضوع کاملا در روندهای معاملاتی بازار مشهود بود و توانستند مسیر خود را از کلیت بازار جدا کنند.