رکود جهانی در کمین است

بورسان: کنت روگوف استاد اقتصاد و سیاستگذاری عمومی در دانشگاه هاروارد است که در سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۳ اقتصاددان ارشد صندوق بین‌المللی پول بوده است. او طی یادداشتی که در سایت project-syndicate قرار گرفته، توضیح می‌دهد که چرا فکر می‌کند خطری فراگیر برای حرکت جهان به سمت رکود وجود دارد و البته اگر دنیا خوش‌شانس باشد، ریسک این رکود جهانی تا پایان ۲۰۲۲ کاهش خواهد یافت.

ریسک رکود از شرق تا غرب

روگوف نگاهی به وضعیت مناطق مختلف جهان می‌اندازد. در صورت تشدید و تداوم جنگ روسیه و اوکراین، رکود در اروپا بسیار محتمل است؛ آلمان که مقاومت زیادی در برابر تحریم گاز و نفت روسیه می‌کرد، سرانجام تسلیم می‌شود. در سوی دیگر دنیا، چین با سیاست سختگیرانه خود در قرنطینه کرونایی، به سختی خواهد توانست رشد مثبت خود را حفظ کند. ایالات متحده هم که درگیر شدیدترین تورم خود در چهل سال اخیر است، بعید است بتواند بدون کشیدن ترمز رشد خود، قیمت‌ها را روی زمین بنشاند.

هم‌افزایی بحران‌ها ریسک رکود جهانی را بیشتر می‌کند

نکته‌ای که نویسنده روی آن تأکید دارد این است که جرقه‌خوردن بحران اقتصادی در هر کدام از مهره‌های اصلی اقتصاد جهانی باعث راه‌افتادن دومینویی از چالش‌ها در سطح جهان می‌شود؛ نمی‌توان ریسک‌های منطقه‌ای را دید اما به این توجه نکرد که وقوع رکود در چین، اروپا یا آمریکا، در همان مناطق باقی نمی‌ماند و در سراسر دنیا می‌تواند سرریز کند.

به عنوان یک مثال، قرنطینه‌ی سنگین چینی‌ها به زنجیره‌های تأمین جهانی آسیب می‌زند و در نهایت تقاضا در اروپا را کاهش و تورم آمریکا را افزایش می‌دهد. البته اثر چنین رخدادی در حالت معمول‌تر به تدریج می‌توانست با کاهش قیمت‌ها کاهش یابد اما در شرایط فعلی که افق جنگ اوکراین هم مبهم است، به نظر می‌رسد قیمت‌های جهانی غذا و انرژی همچنان بالا خواهد ماند.

رکود در آمریکا و اروپا چگونه بر اقتصاد جهانی تأثیرگذار است؟

اما چین و اثر رکودش بر جهان فقط یک مثال و یک ریسک موجود امروز جهان است. در طرف دیگر، فدرال رزرو در آمریکا می‌کوشد نرخ بهره را برای مهار تورم زیاد کند. کنت روگوف معتقد است رکود در آمریکا -به ویژه از طریق چرخه‌ای از افزایش‌ها در نرخ بهره توسط فدرال رزرو- باعث خواهد شد تقاضای جهانی کم شود و بازارهای مالی هم با ناپایداری‌هایی روبه‌رو گردند. رکود در اروپا هم اثراتی فراتر از کاهش تقاضا برای کالاها در جهان خواهد داشت؛ چرا که این رکود تحت تأثیر جنگی با پایان نامعمول رخ می‌دهد و در نتیجه روی اطمینان تجارت و بازارهای مالی اثر منفی خواهد گذاشت.

بحران‌ها در چین، آمریکا و اروپا چقدر واقعی هستند؟

اوضاع چین و پیش‌بینی افت اقتصاد آن شاید مشهودترین اتفاق باشد؛ روگوف می‌گوید چین شاید همین الان هم در رکود قرار داشته باشد. روند رشد چین کند شده است. اکثر کشورهای آسیایی سیاست‌های سختگیرانه نسبت به کووید ۱۹ را ترک کرده‌اند و با آن مثل یک تهدید بومی -و نه دیگر یک همه‌گیری یا پاندمی- برخورد می‌کنند. اما این موضوع درباره سیاست‌های دولت چین صدق نمی‌کند. دولت در حال حاضر در تلاش است با مخارج زیادی برخی ساختمان‌های اداری متروکه را به مراکز قرنطینه بدل کند!

اما ریسک رکود آمریکا چقدر است؟ نویسنده این ریسک را در نقطه کنونی بالا می‌داند؛ آن خوشبینی‌هایی که پیرامون تورم آمریکا وجود داشت، مبنی بر این که آتش قیمت‌ها به خودی خود سرد خواهد شد و در نتیجه نیاز به مداخله زیاد فدرال رزرو و افزایش نرخ بهره نخواهد بود، کمتر از قبل خریدار دارند. دولت آمریکا بر لبه تیزی قرار دارد؛ اگر حجم سیاست‌های محرک اقتصادی خود را کم کند، به قیمت مهار تورم کشور را وارد رکود می‌کند و اگر بخواهد همچنان برنامه‌های پرخرج خود را ادامه دهد (که به نظر نویسنده در یک سال انتخاباتی بعید نیست) آنگاه زحمت فدرال رزرو را بسیار بیشتر از قبل هم خواهد کرد.

اروپا وضعیت خاص خطرناکی دارد. حتی بدون وقوع جنگ هم، تحت تأثیر کندشدن رشد اقتصادی چین و ایالات متحده این قاره با تهدیدی جدی برای رشدش روبه‌رو می‌شد. اما جنگ ریسک‌ها و آسیب‌پذیری‌های اروپا را چندین برابر کرده است. کشورها تحت فشارند تا مخارج نظامی‌شان را افزایش دهد. اگر پوتین دست به استفاده از سلاح‌های شیمیایی یا هسته‌ای بزند، کشورهای اروپایی مجبور خواهند بود ارتباط با روسیه را کامل قطع کنند که ریسک‌های خود را خواهد داشت.

رکود حتی دامن صادرکنندگان انرژی و غذا را هم خواهد گرفت

روگوف فکر می‌کند کشورهای در حال توسعه و بازارهای نوظهور هم آسیب زیادی از رکود اقتصادی پیش رو خواهند دید. حتی کشورهای صادرکننده انرژی و غذا که در بحران‌های کنونی و تحت تأثیر جنگ، سود زیادی از افزایش قیمت‌های جهانی برده‌اند، با وقوع یک رکود جهانی دچار مسائل بزرگی می‌شوند.

با این حال نویسنده معتقد است تا پایان ۲۰۲۲، ریسک یک رکود هم‌زمان در جهان کاهش می‌یابد. اما عدم پیدایش رکود تا آن موقع نیاز به شانس دارد! در نقطه کنونی، احتمال وقوع رکود در هر یک از کشورهای چین و آمریکا و قاره اروپا بالاست و ورود یکی از آن‌ها به بحران، دامن دیگران را هم می‌گیرد. روگوف مطمئن نیست سیاستمداران و سیاستگذاران این کشورها آمادگی رو‌به‌رویی با آنچه که پیش روست را داشته باشند.