سرگردانی 40 میلیون بشکه نفت ایران در رقابت با روسیه

بورسان: خبرگزاری رویترز امروز با انتشار گزارشی بار دیگر این ادعا که روسیه در حال تصاحب بازار نفت ایران است را تکرار کرد. بر اساس این گزارش، صادرات نفت خام ایران به چین از زمان آغاز جنگ اوکراین به شدت کاهش یافته است زیرا پکن از بشکه‌های ارزان قیمت نفت روسی استقبال می‌کند و تقریبا 40 میلیون بشکه نفت ایران در نفتکش‌ها در آسیا سرگردان شده و به دنبال خریدار می‌گردد.

علاوه بر ارزان‌تر بودن نفت روسیه، کیفیت بیشتر نفت این کشور و همچنین ساده‌تر بودن تحریم‌های اعمال شده بر نفت این کشور در مقایسه با ایران سه عاملی هستند که خرید نفت روسیه را برای چینی‌ها جذاب‌تر کرده است.

این ادعا در حالی مطرح می‌شود که در هفته‌های اخیر نیز رویترز بر اساس آمار و اطلاعات شرکت کپلر اعلام کرده بود که صادرات نفت ایران در ماه آوریل 34 درصد کاهش یافته است. البته که خبرگزاری وابسته به دولتT ایرنا اخیرا با استناد به آمار منتشر شده از میزان تولید نفت ایران توسط منابع ثانویه اوپک، این ادعا را تکذیب کرده است. با این حال مقامات دولتی تا کنون به شکل رسمی به این دست از گزارش‌ها واکنش نشان نداده‌اند.

در این میان رویترز همچنین می‌گوید این ایران است که در حال آموزش دولت روسیه برای چگونگی دور زدن تحریم‌ها است. در واقع این خبرگزاری مدعی است که ایران با آموزش نیروهای روسی به از دست رفتن بازار نفت خود کمک کرده است.

روسیه چطور بازار نفت ایران را تصاحب کرده است؟

بر اساس گزارش رویترز، تحریم‌های آمریکا و اروپا که به دلیل حمله مسکو به اوکراین در 24 فوریه اعمال شد، نفت خام روسیه را بیشتر به سمت شرق سوق داده است، به طوریکه خرید نفت چین از روسیه به شدت افزایش و در مقابل تقاضا برای نفت ایران و ونزوئلا که هر دو تحت تحریم‌های غرب هستند، کاهش یافته است.

داده های کشتیرانان نشان می‌دهد که حدود 20 کشتی نفت ایران تا اواسط ماه مه (اوایل هفته جاری) در نزدیکی سنگاپور لنگر انداخته بودند.

منابع تجاری و کشتیرانی گفتند که برخی از این نفتکش‌ها از فوریه در این محل لنگر انداخته‌اند، اما تعداد نفتکش‌هایی که روی آب سرگردان هستند از آوریل به سرعت افزایش یافته است، زیرا نفت روسیه به دلیل کاهش صادرات به اروپا بیشتر به سمت شرق آسیا می‌رود.

شرکت کپلر اعلام کرد که تخمین می‌زند مقدار نفت ایران که در شناورها در نزدیکی سنگاپور ذخیره شده‌اند از ۲۲ میلیون بشکه در اوایل ماه آوریل (اواسط فروردین) به ۳۷ میلیون بشکه در اواسط ماه می (هفته جاری) افزایش یافته است.

ایالات متحده واردات نفت روسیه را مدت کوتاهی پس از حمله مسکو به اوکراین ممنوع کرد، در حال حاضر نیز اتحادیه اروپا در حال بررسی تحریم مرحله‌ای واردات نفت روسیه است، به طوریکه تا پایان سال 2022 خرید نفت از این کشور را متوقف کند و این موضوع محموله‌های نفت روسیه را بیشتر به سمت آسیا سوق می‌دهد.

حمید حسینی، عضو هیئت مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران در تهران، گفت: روسیه می‌تواند تقریبا نیمی از صادرات خود را به جنوب شرق آسیا، به‌ویژه چین تغییر دهد و این یک تهدید بالقوه بزرگ برای صادرات نفت خام ایران است.

صادرات نفت ایران چقدر کاهش یافت؟

پیش از این موسسه کپلر اعلام کرده بود که در ماه آوریل صادرات نفت ایران کاهش 34 درصدی داشته است، البته در آخرین برآورد این موسسه این عدد به حدود 20 درصد کاهش یافته است. بر اساس این گزارش صادرات نفت‌خام ایران در سال ‌۲۰۲1 حدود دوبرابر شده و به ۶۷۰‌هزار بشکه در روز رسید. کپلر همچنین برآورد می‌کند که ایران در سه ماهه اول به طور متوسط ​​930 هزار بشکه در روز عمدتا به چین صادر کرده است، در حالی که این مقدار برای آوریل همزمان با شروع تخفیف 30 درصدی نفت روسیه کاهش یافته و حدود 755 هزار بشکه در روز برآورد شده که افت حدود 20 درصدی را نشان می‌دهد. به دلیل دشواری ردیابی میزان فروش ایران این داده‌ها چندان دقیق نیستند و در بازبینی‌ها ممکن است باز هم تغییر کنند.

صنعت نفت ایران سال‌ها تحت تحریم‌های ایالات متحده به دلیل اختلاف بر سر فعالیت هسته‌ای تهران با مشکل مواجه بوده است، در حال حاضر نیز ماه‌ها است که تنها خریدار نفت ایران چین است. بر اساس داده ها و محاسبات به دست آمده، صادرات ایران به چین در ماه مارس بین 700 تا 900 هزار بشکه در روز بوده است. اما به گفته ایمان ناصری، مدیر بخش خاورمیانه با مشاوره FGE، در آوریل تخمین زده شد که این صادرات بین 200 تا 250 هزار بشکه در روز کاهش داشته که نشان از افت یک چهارم یا یک سومی میزان صادرات است.

چرا روسیه در رقابت با ایران در بازار نفت چین برنده است؟

همایون فلکشاهی، تحلیلگر ارشد کپلر، به رویترز گفته است: چین اکنون آشکارا محموله‌های اورال (نفت روسی) بیشتری می‌خرد. صادرات اورال به چین بیش از سه برابر شده است. این رشد صادرات در حالی رخ داده که اخیراً به دلیل محدودیت‌های COVID-19 کل واردات نفت چین کاهش یافته است.

سه منبع به رویترز گفتند که ایران و روسیه در هفته‌های اخیر برای گفتگو درباره نحوه تجارت نفت تحت تحریم‌ها در تماس نزدیک بوده‌اند. یک منبع گفت که طرف روسی می‌خواهد بداند ایران چگونه حمل‌ونقل، تجارت و بانکداری را در شرایط تحریم انجام می‌دهد، در حالی که دو طرف همچنین درباره ایجاد شرکت‌ها، بانک‌ها و صندوق‌های مشترک مذاکره کرده‌اند. یکی دیگر از این منابع گفت که مذاکرات بیشتری در سفر هفته آینده الکساندر نواک معاون نخست وزیر روسیه به ایران برنامه ریزی شده است.

اما این گفتگوها رقابت را برای یافتن خریداران نفت خام اورال روسیه و ایران که معمولا سنگین‌تر با محتوای گوگرد بالاتر هستند، کاهش نداده است و این امر باعث می‌شود فرآوری نفت ایران گران‌تر از نفت روسیه باشد.

یکی از تاجران یک پالایشگاه چینی گفت: هیچ کس دیگر به نفت خام ایران نگاه نمی کند، زیرا گریدهای روسی کیفیت بسیار بهتر و قیمتهای پایین‌تری دارند. فروشندگان نفت ایران تحت فشار شدید قرار دارند. او گفت که اورال تحویلی به چین با تخفیف 9 دلار در هر بشکه به برنت برای تحویل در ژوئن فروخته می شود، بنابراین بشکه های ایران باید با تخفیف 12 تا 15 دلار برای رقابت عرضه می شد.

یک تاجر اروپایی ساده‌تر بودن تحریم‌های اعمال شده به نفت روسیه در مقایسه با شدت تحریم نفت ایران را عامل استقبال از نفت روسی می‌داند و در این خصوص می‌گوید: «شما می‌توانید به طور قانونی نفت روسیه را با تخفیف خریداری کنید، اما نفت ایران همچنان موضوع مستقیم تحریم‌ها است، بنابراین طبیعتاً مردم به سراغ گزینه ساده‌تر می‌روند.»

نفت و محصولات پالایشی روسیه به بازارهای دیگر نیز، به ویژه هند و امارات متحده عربی (امارات متحده عربی) سرازیر شده است. واردات نفت کوره روسیه در مرکز ذخیره سازی فجیره امارات متحده عربی در ماه می به حدود 2.5 میلیون بشکه افزایش یافته که حدود 125 درصد بیشتر از سطح ماه آوریل است.

در همین حال، هند خرید نفت خام روسیه را افزایش داده است. به گفته کپلر، هند تا اوایل ژوئن بیش از 30 میلیون بشکه در سه ماه گذشته وارد خواهد کرد که بیش از دو برابر حجم واردات در کل سال 2021 است. این در حالی است که این کشور از حدود 3 سال پیش خرید نفت از ایران را به دلیل نگرانی از تحریم‌های ثانویه آمریکا به طور کامل متوقف کرده است.