سفر منطقه‌ای بایدن و دو سناریو درباره احیای برجام

بورسان:‌ بهبود روابط رژیم صهیونیستی با کشورهای عربی در سال‌های گذشته حالا میوه‌های جدیدی می‌دهد که اتفاقا ایران را نشانه گرفته است.

وزارت دفاع اسرائیل در سال ۲۰۲۰ تحت حمایت دولت ترامپ، با همتایان بحرینی و مراکشی خود قراردادهایی امضا کرد که هماهنگی و اشتراک تجهیزات نظامی را برای سه کشور آسان‌تر می‌کند.

همچنین در اقدامی که سه سال پیش غیرقابل تصور بود، اسرائیل به عنوان بخشی از یک طرح منطقه‌ای برای مبارزه با دزدی دریایی، یک رابط نظامی را در بحرین مستقر کرد. نیروی دریایی اسرائیل و بحرین در ماه نوامبر در کنار نیروی دریایی ایالات متحده در خلیج فارس با هم آموزش دیدند.

رژیم صهیونیستی همچنین مصر و اردن را - که دهه‌ها پیش با این رژیم روابط برقرار کردند، اما هرگز آن را به درستی تقویت نکردند - تشویق کرد تا با همسایه خود بیشتر همکاری کنند.

این قراردادها به این کشورها اجازه داد تا تجارت و سرمایه‌گذاری را به طور قابل توجهی افزایش دهند. اما چشمگیرترین نتیجه آن‌ها افزایش روابط نظامی بین شرکای جدید بوده است. حالا سخن از طرح جدیدی است که اسرائیل و آمریکا مدعی هستند برای مقابله با ایران است.

جان کربی سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید هفته گذشته با بیان ادعاهایی علیه کشورمان گفت که جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا در سفرش به خاورمیانه به دنبال کار روی موضوعاتی نظیر یکپارچه‌سازی پدافند هوایی منطقه جهت مقابله با ایران خواهد بود.

بایدن در سفری که حتی بسیاری از کارشناسان نیز چندان آن را پیش‌بینی نمی‌کردند دیروز (چهارشنبه) وارد اسرائیل شد و قرار است در ادامه به عربستان سفر کند. «نیویورک تایمز» این را سفری مملو از موضوعات پر مخاطره، از نفت و سلاح اتمی گرفته تا رستگاری ولی‌عهد سعودی توصیف می‌کند. بایدن تلاش می‌کند تا جریان نفت را به جایگاه‌های سوخت آمریکا تسریع بخشد، سرعت برنامه هسته‌ای ایران را کاهش دهد و روابط با عربستان سعودی را تغییر دهد؛ آن هم بدون اینکه به‌نظر برسد ولی‌عهدی را در آغوش می‌گیرد که سازمان سیا معتقد است در قتل جمال خاشقچی، یک مخالف برجسته ساکن ایالات متحده دست داشته است.

طرح پدافند هوایی خاورمیانه چیست؟

طرح جدید دفاع هوایی خاورمیانه که ماه گذشته توسط اسرائیل اعلام شد، تلاشی برای تقویت دفاعی منطقه در برابر هواپیماهای بدون سرنشین است. ایده طرح این است که به شرکا اجازه دهد تا از طریق هماهنگی فرماندهی مرکزی ایالات متحده، فوراً در مورد حملات پهپادهای به یکدیگر هشدار دهند.

نیویورک تایمز به نقل از یک مقام ارشد دفاعی رژیم صهیونیستی می‌نویسد که اسرائیل قبلاً به برخی از کشورهای عربی در مورد حمله قریب‌الوقوع هواپیمای بدون سرنشین هشدار داده است.

این رژیم در آینده، اسرائیل امیدوار است که شرکت‌کنندگان در این طرح به یک سیستم راداری مشترک متصل شوند و دیگری نیازی به ارسال هشدار به یکدیگر نباشد. ژنرال ران کوچاو، سخنگوی ارشد ارتش اسرائیل و فرمانده سابق پدافند هوایی اسرائیل این سامانه را چنین توصیف می‌کند که همه اطلاعات یکسانی را روی صفحه نمایش خود خواهند دید.

طرح پدافند هوایی خاورمیانه در چه مرحله‌ای است؟

برخی از هماهنگی‌های این طرح در حال حاضر انجام شده است. در ماه مارس، اسرائیل توانست از یک کشور عربی مجاورش، اجازه ورود به حریم هوایی خود و رهگیری پهپادها را قبل از عبور از مرزهای اسرائیل بخواهد.

اسرائیل اعلام نکرد که این کشور کدام کشور بوده است. اما نیویورک تایمز با اشاره به آنکه کشور مذکور احتمالا اردن، تنها کشور دوست در مرز شرقی اسرائیل باشد، می‌نویسد:«این پنهان کاری نشان می‌دهد که تلاش‌ها برای ایجاد یک شبکه رسمی هنوز در مرحله آزمایشی است. مقامات اسرائیلی امیدوارند بایدن در سفر این هفته خود درباره این پروژه اعلامیه رسمی داشته باشد. اما شرکت‌کنندگان عرب تمایلی به تایید دخالت خود در این خصوص ندارند، چه برسد به اینکه مشارکت خود را در یک اتحاد نظامی تمام عیار با اسرائیل تبلیغ کنند».

این رسانه همچنین به نقل از عبدالخالق عبدالله، کارشناس سیاست و دیپلماسی خلیج فارس در دبی، می‌نویسد که اگرچه شکل‌گیری یک توافق همکاری در جریان است اما هنوز تا تبدیل به یک سیستم یکپارچه فاصله دارد. عبدالخالق عبدالله همچنین می‌افزاید « فکر نمی‌کنم کسی تمایلی برای یک اتحاد منطقه‌ای داشته باشد»‌.

پیشتر خبرگزاری رویترز به نقل از برخی منابع آگاه از وجود اختلافاتی در میان برخی کشورهای منطقه برای پیوستن به ائتلاف ضد‌ایرانی خبر داده بود. رویترز افزود «بنی گانتز» وزیر جنگ رژیم صهیونیستی می‌گوید این سامانه در حال کار است اما ارزیابی واشنگتن این است تل‌آویو در این زمینه اغراق کرده است و کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز با احتیاط در مجامع در این‌باره صحبت می‌کنند. رویترز همچنین به نقل از یک مقام مطلع در واشنگتن نوشت بایدن در سفر به غرب آسیا طیف وسیعتری از هماهنگی‌های امنیتی در سطح منطقه را از جمله با صهیونیست‌ها به بحث خواهد گذاشت اما انتظار نمی‌رود در نشست هفته آینده کشورهای خلیج فارس، توافق رسمی در این باره اعلام شود.

دو سناریو از تاثیر این طرح بر مذاکرات برجام

اما این موضوع بی‌تاثیر بر تلاش‌ها برای احیای توافق هسته‌ای نیست. در خصوص سفر منطقه‌ای بایدن و آنچه دستاورد این سفر چهار روزه خواهد بود دو سناریو مطرح است:‌

۱- نخست اینکه سفر بایدن در جهت این انجام شده که به عربستان و اسرائیل اطمینان‌خاطر دهد حتی در صورت تبدیل ایران به قدرت هسته‌ای نیز حمایت واشنگتن را دریافت خواهند کرد. کارشناسان معتقدند اتحاد ریاض و تل‌آویو باعث می‌شود آن‌ها بتوانند در مواجهه با آنچه که تهدیدات ایران می‌خوانند اتحاد بهتری داشته و با آن مواجه بهتری داشته باشند. این موجب می‌شود دست دولت بایدن برای دادن ضمانت‌های اقتصادی به ایران و حل گره برجام باز شود و در نتیجه اتفاقی مثبت در جهت احیای برجام ارزیابی می‌شود.

۲- اما سناریوی بدبینانه که گروهی مطرح می‌کنند ریسک تشدید تنش‌ها بین ایران و آمریکا با تشکیل چنین ائتلافی در مقطع کنونی است که چه بسا شانس احیای برجام را که شاید مدت طویلی برای آن فرصت نیست، از بین ببرد.

واکنش ایران به این طرح

ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش به طرح موضوع تکمیل سامانه‌های پدافند هوایی در منطقه از سوی هماهنگ کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید اظهار داشت: طرح این موضوع تحریک آمیز بوده و جمهوری اسلامی ایران به این اظهارات از منظر تهدید علیه امنیت ملی و منطقه‌ای نگاه می‌کند.