پشت پرده سفرهای امیرعبداللهیان به کشورهای عربی

بورسان : در بحبوحه مذاکرات فشرده وین و تلاش برای حصول توافق و رفع تحریم‌ها، وزیر امور خارجه کشورمان نیز روزهای شلوغی را می‌گذراند. او که امروز به عمان سفر کرده بود، در حال حاضر مسقط را به مقصد دوحه قطر ترک کرده است. آخر هفته هم حسین امیرعبداللهیان سفری به چین خواهد داشت، آنهم درست زمانی که وزرای امور خارجه سه کشور عربی حاشیه خلیج فارس نیز در پکن به سر می‌برند.

هرچند سخنگوی وزیر امور خارجه سفر امیرعبداللهیان به عمان را در راستای روابط دو جانبه تهران-مسقط دانسته، با این حال سفر به عمان کشوری که سابقه میانجیگری بین ایران و آمریکا را دارد یا قطر، کشوری که در یک سال اخیر نقش واسطه بین ایران و غرب بازی کرده به برخی گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای منجر شده است. به طوریکه برخی گمانه تکرار میانجی‌گری یکی از کشورهای حاشیه خلیج فارس بین تهران و واشنگتن را مطرح می‌کنند. در این میان خبر سفر وزیر امور خارجه ایران همزمان با وزیران خارجه کشورهای عربستان سعودی، کویت، عمان و دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس به این گمانه‌زنی‌ها دامن زده است.

با این حال کوروش احمدی، کارشناس ارشد سیاست خارجی و دیپلمات اسبق ایران در سازمان ملل متحد در دفتر نیویورک و ژنو بر این باور است که این سفرها ربطی به میانجی‌گری بین ایران و آمریکا یا حتی مذاکرات وین ندارد. احمدی بر این باور است که ایران و آمریکا در وین از کانال‌‎های متعددی در ارتباط هستند و همین موضوع نیاز به یک کشور میانجی عربی را رفع می‌کند. او استنباط می‌کند که اصولا اصل مذاکرات در وین و در دستان باقری‌کنی است و وزیرامور خارجه خود به امور دیگر می‌پردازد. با این حال این دیپلمات سابق کشورمان می‌گوید، ممکن است که در حین این سفرها گفت‌وگوهایی با هدف جلب رضایت و حمایت کشورهای عربی از رفع تحریم‌ها انجام شود. او در نهایت روند مذاکرات وین را مطلوب ارزیابی می‌کند و معتقد است که مذاکرات بر سر محتوا و موارد اختلاف آغاز شده است.

گفت‌وگو با کوروش احمدی در ادامه آمده است.

با توجه به نقش سابق عمان در میانجیگری بین ایران و آمریکا، آیا سفر کنونی وزیر امور خارجه می‌تواند به روند مذاکرات ایران و غرب ارتباطی داشته باشد؟

قاعدتا نباید ارتباطی بین سفر وزیر امور خارجه به عمان و مذاکرات وین وجود داشته باشد. در حال حاضر بین ایران و آمریکا کانال‌های ارتباطی متعددی وجود دارد، هم انریکه مورا، نماینده اتحادیه اروپا مطالب را بین ایران و آمریکا منتقل می کند و هم چین و روسیه نقش مشابهی دارند. در این میان طرفین به این موضوع اشاره داشته‌اند که بین ایران و آمریکا «متن» هم تبادل می‌شود، یعنی هیات های نمایندگی دو کشور به طور کتبی با هم ارتباط دارند. بنابراین به نظر می‌رسد، نیازی به حضور کشوری چون عمان برای میانجیگری در مذاکرات نیست. ممکن است در موضوعات دیگر موضوعاتی کلی‌تر و عام‌تر غیر از برجام بین ایران و آمریکا احیانا مسائلی وجود داشته باشد که مساعی جمیله یک کشور ثالث بتواند کمک کند. البته باید توجه داشت که نقش عمان به عنوان میانجی کم‌رنگ‌تر از قبل شده و در دوره اخیر اخیر قطر حضور پررنگ‌تری برای رابط بودن بین ایران و آمریکا داشته است.

آیا ممکن است سفر امیرعبداللهیان به آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران در این کشور ارتباطی داشته باشد؟

آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران چه در عمان، چه در کره‌جنوبی و چه در عراق یا هر کشور دیگری تنها در یک صورت امکان پذیر است و آن صدور مجوز لازم از سوی دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه داری آمریکا (اوفک) است. یعنی رئیس جمهور آمریکا باید مجوز لازم را صادر کند، یعنی فرمان‌های اجرایی را لغو بکند، از حق خود برای تعلیق تحریم‌های کنگره هم استفاده کند تا راه آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران مطابق قوانین آمریکا باز شود. و سپس اوفک برای صدور آیین‌نامه‌ها و بخش‌نامه‌های لازم اقدام کند . مادام که در این خصوص از سوی اوفک اقدام نشده، موانع بر سر راه آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران باقی است. از همین رو سفرهای متعدد روسای کل بانک مرکزی در سال‌های اخیر به کشورهایی که پول‌های ایران در بانک‌هایشان بلوکه شده نیز نتیجه نداشت. به نظر من سفر معاون وزیر امور خارجه کره‌جنوبی به وین هم عمدتا درارتباط با کسب اطلاعاتی در مورد چگونگی پیشرفت مذاکرات بوده است و امکان این که از این طریق موضوع آزادسازی پول‌های بلوکه شده محقق شود، نمی توانسته وجود داشته باشد. دولت کره جنوبی در این مسئله تنها می تواند نقشی تسهیل کننده داشته باشد. چرا که منابع ایران در بانکهای خصوصی آن کشور بلوکه شده و آن بانک ها هم از ترس مجازات آمریکا حاضر به آزاد سازی منابع نیستند. اینکه برخی گفته‌اند که سفر این مقام کره‌ای ممکن است در رابطه با ایده "کمتر در برابر کمتر" بوده باشد، درست به نظر نمی‌رسد. اینکه آمریکا در ازای توقف مثلا غنی‌سازی 60 درصدی در ایران بخشی از دارایی‌های ایران را آزاد کند، امری است که باید بین ایران و آمریکا مذاکره شود. حضور فیزیکی یک مقام کره‌ای در این رابطه ضرورتی ندارد.

وزیر امور خارجه آخر هفته به چین سفر می‌کنند، همزمان وزرای امور خارجه چند کشور عربی حاشیه خلیج فارس هم در این کشور به سر می‌برند، این سفرها چه ارتباطی با مذاکرات برجامی دارد؟

استنباط من این است که کارهای مربوط به رفع تحریم‌ها و مذاکره با طرف های برجامی به آقای باقری‌کنی سپرده شده است و جناب امیرعبداللهیان بر امور دیگری متمرکز است. اینکه همزمان با سفر وزرای خارجی کشورهای عربی به چین، وزیر امور خارجه هم در این کشور حضور دارد یا اینکه در حال حاضر به کشورهای حاشیه خلیج فارس سفر کرده‌اند، ممکن است به طور غیرمستقیم به مذاکرات وین ربط داشته باشد. مثلا اینکه ممکن است در جریان این سفرها به کشورهای عربی اطمینان‌ های لازم داده شود که در صورت رفع تحریم‌ها قرار نیست برای آنها مشکلی ایجاد شود و یا اینکه این مذاکرات می تواند به رفع برخی موانع و نگرانی‌های کشورهای عربی کمک کند و ... اما ظاهرا تمرکز مذاکرات برای رفع تحریم‌ها در وین و در دست آقای باقری کنی است و مادامی که مذاکرات وین نتیجه ندهد، اساسا فکر پرداختن به سایر موضوعات مانند موضوعات منطقه ای و مانند آن خیلی مطرح نیست.

روند مذاکرات وین را شما چگونه ارزیابی می‌کنید؟

شواهد و اظهارات همه طرف ها نشان می‌دهد که مذاکرات در وین در حال پیشرفت است و تردیدی نیست که گفت‌وگوها جدی و نتیجه محور در حال انجام است. طرفین نیز نسبت به روند مذاکرات و روند حل موارد اختلافی کم و بیش ابراز رضایت کرده‌اند. ظاهرا از اوایل ماه جاری میلادی مذاکرات روی محتوا و موارد مشخص در پیش‌نویس‌ها تمرکز بیشتری یافته و عملا روی مسائل مورد اختلاف یا همان موارد داخل پرانتز در حال انجام است. تنها نکته خاصی که در این فاصله مطرح شد رد شایعه توافق موقت دو ساله توسط ایران و تاکید ایران بر تضمین‌ها و راستی آزمایی و ... بود. در این میان اظهارات مقام معظم رهبری و استفاده ایشان از تعابیری مانند «مذاکره» و «تعامل» با دشمن ضمن حفظ مواضع باید قاعدتا به تثبیت و تقویت شرایط مثبت و تزریق انرژی مثبتی در مذاکرات کمک کرده باشد. شاید این سخنان بتواند به چراغ سبزی برای مذاکرات مستقیم نیز تفسیر شود که در این صورت روند مذاکرات وین سرعت بیشتری خواهد گرفت و بسیاری مسائل حاشیه ای نیز در این صورت بهتر قابل حل خواهند بود.