رابطه کابوس‌وار روسیه و اسرائیل

«بسیاری از اسرائیلی‌ها بر این باورند که آنها فقط و فقط به یک معجزه نیاز دارند تا روسیه را متقاعد سازند که از تصمیم خود مبنی بر تعطیل کردن دفاتر آژانس یهود در روسیه عقب نشینی کند. روسیه همچنین ظاهرا سعی دارد تا روند اعزام مهاجران روسی به اراضی اشغالی را متوقف سازد و در این رابطه دستورات مقتضی از بالاترین سطوح دولتی صادر می‌شوند. به نظر می‌رسد که این قبیل سیاست‌ها و اقدامات در واقع جلوه هایی عینی از نوع رویکرد جدید کرملین در معادلات کلان بین‌المللی هستند.»

پایگاه خبری "میدل ایست مانیتور" در گزارشی، ضمن اشاره به اقدام اخیر دولت روسیه در صدور دستور تعطیل کردن دفاتر آژانس یهود در خاک روسیه، به طور خاص به این مسئله اشاره کرده که تنش‌ها و اختلافات در روابط تل آویو-مسکو به نقطه‌ای رسیده‌اند که عملا رژیم اسرائیل را با نگرانی‌های جدی رو به رو کرده‌اند و اکنون اسرائیلی‌ها امید دارند که صرفا با وقوع یک معجزه، بار دیگر روابطشان با روسیه به حالت قبل و مرحله عادی بازگردد.

میدل ایست مانیتور در گزارش خود به طور خاص به این نکته اشاره کرده که رژیم اسرائیل قصد داشت تا در چهارچوب جنگ اوکراین، هم در سمت روسیه و هم جبهه غرب بایستد. با این حال در پیشبرد این دستورکار با تناقضاتی جدی رو به رو شد و در نهایت طرفِ غرب را برگزید. امری که اکنون با واکنش جدی کرملین رو به رو شده و روس‌ها در شرایط فعلی در حال گرفتن انتقام از رژیم اسرائیل هستند. دستورکاری که به ویژه در صحنه معادلات میدانی سوریه می‌تواند تبعات و پیامدهای ناگواری را برای اسرائیلی‌ها داشته باشد.

روسیه اقدامات اسرائیل را تلافی می‌کند؟

میدل ایست مانیتور در این رابطه می‌نویسد: «اسرائیل متقاعد شده که تهدیدات دولت روسیه جهت تعطیل کردن و بستنِ آژانس یهود در این کشور، در واقع تلافی مسکو نسبت به مواضع رژیم صهیونیستی در قبال جنگ اوکراین و حمایت‌های آن از جبهه غرب است. از این رو، اسرائیل اکنون می‌ترسد که بحران در روابط آن با روسیه، بیش از پیش تشدید شود. موضوعی که مقام‌های وزارت خارجه، دادگستری و شورای امنیت ملی رژیم اسرائیل را به تکاپو انداخته تا جلسات اضطراری را تشکیل دهند و به ارزیابی موقعیت و تحولاتِ جدید پیش آمده بپردازند.

این احساس وجود دارد که اسرائیل عملا در وضعیت و زمان مناسبی جهت حل مشکلات و اختلافات خود با روسیه قرار ندارد و اساسا زمان طلایی حل مشکلات خود با مسکو را از دست داده است. با این همه، مقام‌های اسرائیلی در حال انجام رایزنی‌های فشرده با دولت روسیه هستند تا مطمئن شوند که خدمات و فعالیت‌های ضروریِ آژانس یهود به شهروندان اسرائیلی و یهودی همچنان در خاک روسیه ادامه پیدا می‌کند. نباید فراموش کرد که شمار قابل توجهی از ساکنان اراضی اشغالی، یهودی‌های روسی هستند.

با این همه، روسیه با اقدام خود در تعطیل کردن دفاتر آژانس یهود در روسیه، ضربه‌ای اساسی و سنگین را به روند مهاجرت یهودی‌های روسی به اراضی اشغالی وارد کرده است. از این رو، اکنون رژیم اسرائیل با نگرانی‌های جدی رو به رو است. باید در نظر داشت که روابط میان اسرائیل و روسیه هیچگاه تا به این اندازه بحرانی و پُر تنش نبوده است.

موضع اسرائیل در قبال حمله روسیه به اوکراین

از زمانی آغاز جنگ اوکراین، نخست وزیر موقت و وزیر خارجه اسرائیل "یائیر لاپید" رویکردها و مواضع سخت‌گیرانه‌ای را در قبال روسیه اتخاذ کرده است. در این چهارچوب، رژیم اسرائیل در زمره نخست نظام هایی بود که به کارازر غرب در جنگ علیه روسیه پیوست و ضمن محکوم کردن ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه، این کشور را به انجام "جنایات جنگی" در اوکراین متهم ساخت.

یائیر لاپید حتی نقشی بارز و قابل توجه را در اتحاذ مواضع ضد روسی از سوی رژیم اسرائیل در سازمان ملل متحد و قطعنامه‌های تصویب شده آن علیه روسیه بازی کرد. در این راستا، لاپید از زمانی که کرسی نخست وزیری رژیم اسرائیل را به‌دست گرفته، با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه هیچ گفت‌وگویی انجام نداده و البته پوتین نیز تماسی با لاپید جهت گفتن تبریک به وی به دلیل بر عهده گرفتن کرسی نخست وزیری رژیم اسرائیل نداشته است. مجموع این مسائل گویای یک حقیقت هستند: اقدام دولت روسیه در تعطیل کردن و بستنِ دفاتر آژانس یهود در روسیه اقدامی صرفا سیاسی و با هدف انتقام گرفتن از رژیم اسرائیل انجام شده است. اگرچه که دولت روسیه اعلام کرده که آژانس یهود اساسا اقدام به نقض قوانین روسیه کرده است.

مهاجران یهودی که از روسیه عازم اسرائیل می‌شوند در طول سال‌های اخیر آمارهای افزایشی قالب توجهی را از خود نشان داده‌اند. از زمان آغاز امسال میلادی، چیزی در حدد ۱۹۱۶۸ یهودی از روسیه عازم اراضی اشغالی شده‌اند. این در حالی است که در کل سال ۲۰۲۱، تنها ۷۸۲۴ روسی به سرزمین‌های اشغالی مهاجرت کرده‌اند. این قبیل آمارها نشان می‌دهند که در امسال چیزی در حدود ۴۸ درصد از یهودی هایی که به فلسطین اشغالی مهاجرت کرده‌اند، اهل روسیه بوده‌اند.

موضع اسرائیل در قبال جنگ اوکراین، تنها دلیل وقوع بحران در چهارچوب روابط دوجانبه این رژیم با روسیه نیست. دلیل دیگر در این رابطه که البته در داخل اراضی اشغالی خیلی زیاد به آن پرداخته می‌شود مرتبط با تجاوزات گاه و بیگاه جاریِ تل آویو به سوریه مخصوصا در هفته اخیر است که منجر به تعطیلی فرودگاه بین‌المللی دمشق شد. در عین حال، حمله به بندر طرطوس که در آن ناوگان دریای روسیه نیز حضور دارد از جمله دیگر دلایل اوج گیری تنش‌ها میان روسیه و اسرائیل بوده است.

دلیل سوم در این رابطه، مرتبط با درخواست دولت روسیه از رژیم اسرائیل جهت تملک "کلیسای الکساندر" در شهر قدیمیِ بیت المقدس اشغالی است که دادگاه عالی اسرائیل با آن مخالفت کرده است. در این رابطه، پوتین شخصا پیامی را به نفتالی بنت نخست وزیر سابق رژیم اسرائیل فرستاد با این حال، هیچ اتفاق خاصی رخ نداد. در ادامه، کار به جایی رسید که سرگی لاوروف وزیر خارجه روسیه در موضع گیری به این نکته اشاره کرده که آدولف هیتلر رهبر آلمان نازی ریشه‌های یهعودی داشته است. موضع گیری که رهبران اسرائیل را به شدت عصبانی کرد.

وضعیت بحرانی در روابط اسرائیل و روسیه

اینکه در شرایط فعلی از وضعیت بحرانی در روابط اسرائیل و روسیه شگفت زده شویم، کاملا قابل درک است. این دو زمانی از منافع متقابل و هارمونی زیادی در مناسباتشان سود می‌ردند. امری که موجب می‌شد تا سرمایه داران یهودی در مسکو به موفقیت‌های قابل ملاحظه‌ای دست پیدا کنند و حتی منافع آنها از سوی ساختارهای سیاسی روسیه نیز مورد توجه قرار گیرد. این مسئله همچنین منجر به شکل گیری بزرگترین روند مهاجرتی روس‌های یهودی به اراضی اشغالی در فاصله سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۶ میلادی شده است(در این دوران قریب به یک میلیون یهودیِ روس تبار به اراضی اشغالی مهاجرت کردند). این میزان در نوع خود همانطور که گفته شد نماینده بالاترین میزان مهاجرت خارجی به اراضی اشغالی از زمان تشکیل رژیم اسرائیل(در سال ۱۹۴۸ میلادی) بوده است.

رهبران اسرائیلی در سال‌های اخیر سفرهای منظم و مکرری را به روسیه انجام می‌دادند. در این راستا، از میان تمامی رهبران جهان، نخست وزیر سابق رژیم اسرائیل بنیامین نتانیاهو در فاصله میان سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰، بیش از بقیه از روسیه بازدید کرده است. اضافه بر این، محیط منطقه‌ای راهبردی نیز اسرائیل را تشویق می‌کرد تا روابط گسترده تری را با روسیه تعریف کند. این رویکرد به ویژه با توجه به این نکته که بر شدت رقابت‌ها درمنطقه خارومیانه افزوده شده، از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود.

چرخه‌های تصمیم‌سازی در اسرائیل پس از درک این واقعیت که نفوذ و قدرت آمریکا در منطقه خاورمیانه تضعیف شده، به‌ویژه پس از آنکه باراک اوباما به قدرت رسید و آمریکا از افغانستان و عراق عقب نشینی کرد، بر میزان و شدت ارتباطات خود با همتایان روسی‌شان افزودند. در واقع سیاست مداران اسرائیلی به این باور رسیدند که آمریکا با ترک منطقه خاورمیانه، خلا بزرگی را در پشت سرِ خود باقی خواهد گذاشت. مسئله‌ای که اگر فکری به حال آن اندیشیده نشود، می‌تواند تبعات بسیاری وخیمی را برای رژیم اسرائیل به همراه داشته باشد.

البته که هیچکدام از موارد بالا نتوانستند مانع از این شوند که اسرائیل در چهارچوب جنگ اوکراین، جانبِ غرب را نگیرد. رویکردی که به نوعی در راستای مواضعِ مرتبط با جبهه بندی‌های سخت و غیرقابل انعطاف دوران جنگ سرد معنا و مفهوم پیدا می‌کند. با این همه، اسرائیل به نوعی سعی داشته تا هر دو سویِ جنگ اوکراین را راضی نگه دارد(هم روسیه و هم جبهه غرب). با این حال، در پیشبرد این دستورکار به هیچ عنوان موفق نشده است. از این رو، روابط آن با روسیه به شدت به سمت وخامت حرکت کرده است. از این چشم‌انداز، هر چه جنگ اوکراین بیشتر ادامه پیدا کند، اسرائیل نیز باید هزینه‌های بیشتر و سنگین تری را بپردازد.

اسرائیلی‌ها تمایل دارند که این نکته را ابراز کنند که خواهان اوج گیری تنش‌های جاری با روسیه نیستند. تنش‌هایی که در نهایت می‌توانند به اولتیماتوم شدید روسیه به اسرائیل مبنی بر اینکه اسرائیلی‌ها حق ندارند جت‌های جنگنده خود را وارد حریم هوایی سوریه کنند، ختم شود. اقدامی که اگر از سوی اسرائیلی‌ها با بی‌توجهی رو به ور شود، واکنش نظامی روسیه را به دنبال خواهد داشت. این سناریو در نوع خود یک سناریوی کابوس وار برای اسرائیل است.

تا به این لحظه اسرائیلی‌ها هیچ نشانه‌ای دال بر این مسئله را از خود نشان نداده‌اند که واقعا اگر این وضع برای آنها حادث شود، چه واکنشی را از خود نشان خواهند داد؟ با این همه اگر این سناریو محقق شود، آنها کاملا منفعل خواهند شد و باید با چالش‌های عدیده و عمیقی در ادامه راه دست و پنجه نرم کنند.

بسیاری از اسرائیلی‌ها بر این باورند که آنها فقط و فقط به یک معجزه نیاز دارند تا روسیه را متقاعد سازند که از تصمیم خود مبنی بر تعطیل کردن دفاتر آژانس یهود در روسیه عقب نشینی کند. روسیه ظاهرا سعی دارد تا روند اعزام مهاجران روسی به اراضی اشغالی را نیز متوقف سازد و در این رابطه دستورات مقتضی از بالاترین سطوح دولتی صادر می‌شوند. به نظر می‌رسد که این قبیل سیاست‌ها و اقدامات در واقع جلوه هایی عینی از نوعِ رویکرد جدید کرملین در معادلات کلان بین‌المللی هستند.

از این رو، اسرائیلی‌ها به شدت نگرانند که کار صرفا به تعطیل شدن دفاتر آژانس یهود در روسیه ختم نشود و دیگر نهادهای مرتبط با اسرائیل و زبان عبری در روسیه نیز هدفِ اقدامات انتقام جویانه مشابه قرار گیرند. به طور کلی اینطور به نظر می‌رسد که پوتین تصمیم گرفته که تنش‌ها با اسرائیل را به اوج برساند. رویکردی که در نوع خود می‌تواند هزینه‌های سنگینی را به طرفِ اسرائیلی تحمیل کند.»

منبع: فرارو