رای نگران‌کننده مجلس به بودجه رئیسی

بورسان: امروز در حالی کلیات لایحه بودجه 1401 توسط مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید که رای به کلیات لایحه اصلا قاطع نبود. در حالی که پیشتر گمان می‌رفت دولت و مجلس اختلاف چندانی با یکدیگر نداشته باشند؛ اما لایحه بودجه 1401 با 174 رای موافق، 76 رای مخالف و شش رای ممتنع از مجموع 261 نماینده حاضر در صحن رای آورد تا بدین ترتیب 30 درصد مجلس با اولین سند بودجه دولت رئیسی مخالفت کنند. این مخالفت‌ها دلایل متعددی داشت؛ اما به نظر مساله اساسی یک چیز بود: تورم ناشی از حذف ارز 4200. اما جرا این مساله مهم است و نگرانی مخالفان در این مورد چیست؟

چرا مبلغ یارانه منصفانه نیست؟

محور مخالفت نمایندگان با لایحه بودجه ۱۴۰۱

به صورت سنی تاثیر مجلس بر لوایح بودجه منفی بوده است. عموما مجلس به دلیل اینکه نمایندگی مناطق خود را دارد سعی خواهد کرد روی طرح‌های عمرانی و نیز طرح‌های رفاهی تاثیر بگذارد و در مجموع این یک رویه ثابت شده است که لوایح بودجه بعد از عبور از مجلس و تبدیل به قانون اولا حجم مصارف آن افزایش یافته و در ثانی ناترازی بودجه و کسری بودجه نیز بیشتر خواهد شد. در نتیجه با این پیش فرض باید مخالفت مجلس با لایحه بودجه امسال را بررسی کرد تا اسیر برخی از مخالفت‌ها یا موافقت‌های بدون مبنا نشویم. اما در این میان برخی از مخالفت‌های نمایندگان مجلس با لایحه بودجه 1401 واجد دغدغه‌های مهمی بود.

ارز ترجیحی مساله اصلی دولت و مجلس

به عنوان مثال عسگری نماینده مردم کرج در نطق مخالفت خود با لایحه بودجه 1401 گفته است که: « این بودجه حاوی سه نوع تورم سنگین در بخش افزایش نرخ ارز است. نخست آنکه تورم نفتی حاصل از تغییر نرخ تسعیر ارز فروش و صادرات نفت است که جداول بودجه نرخ تسعیر دو برابر شده و به 23 هزار تومان رسیده است... تورم دوم، تورم وارداتی است که از طریق افزایش نرخ ارز مبنای محاسبه حقوق ورودی گمرک اتفاق می افتد که از 4200 به نرخ ای تی اس رسیده یعنی 5 برابر شده است... موضوع بعدی حذف ارز 4200 کالاهای حیاتی است که این با ارز جهانگیری متفاوت است چرا که ارز جهانگیری سال 97 شامل 1200 قلم کالای غیر ضروری می شد امروز درباره ارز ترجیحی 5 قلم کالای اساسی به علاوه گندم و دارو صحبت می کنیم که در لایحه بودجه حذف شده است » بورسان در برخی گزارش‌ها همچون دعوای زرگری بر سر حقوق گمرکی و نیز کابوس همتی از دلار 4200 تعبیر می‌شود؟ پرداخته است؛ اما در هر حال مساله اساسی از نظر این نماینده که در گفتار سایرین نیز تکرار شده بود به ارز ترجیحی باز می‌گردد.

چرا ارز 4200 باید حذف شود؟

واقعیت این است که علی‌رغم جدی بودن ملاحظات حذف ارز 4200 همچون مساله افزایش قیمت‌های آن کالاها تقریبا مشخص است که این سیستم ارزی باید حذف شود. طبعا حذف آن اولین اثری که دارد که کالاهای مرتبط به آن را همچون دارو، گندم، گوشت و روغن را افزایش خواهد داد و در نتیجه اقلام اساسی مردم به مشکل خواهد خورد. با این حال مساله اساسی چیز دیگری است. مساله آن است که امسال و سال گذشته دولت مجبور شده برای آنکه ارز کالاهای اساسی را تهیه کند به دلیل عدم دسترسی به منابع ارزی از بازار نیما آن را تهیه کند. اما دولت که منابع ریالی ندارد لاجرم بانک مرکزی با چاپ پول این دلارها را تهیه کرده است و در نتیجه برای ثابت نگه داشتن قیمت این کالاها مجبور شده‌اند تورم سایر کالاها را افزایش دهند. به همین دلیل دولت ناچار است که این ارز را حذف کند. اما مساله اساسی آن است که چگونه می‌توان آثار جانبی افزایش قیمت آن کالاها را خنثی کرد؟

مهم‌ترین نگرانی از تصویب کلیات لایحه بودجه چیست؟

به دلیل اینکه حذف ارز 4200 منجر به افزایش جدی قیمت برخی کالاها همچون گوشت، گندم، دارو و... خواهد شد و از طرفی ممکن است انتظارات تورمی را شعله‌ور کند نحوه مدیریت حذف آن مهم است. در نتیجه حذف ارز 4200 را مشروط به جبران آثار حذف آن از طریق اعطای منابع لازم و یارانه به خانوارها دانسته است. اما مساله‌ای که وجود دارد آن است که مجلس مدعی است که هر ساله حدود 15 میلیارد دلار ارز ترجیحی برای کالاهای اساسی داده می‌شود و ما به ازای ریالی آن باید به خانوار داده شود؛ در حالی که دولت تنها به ازای هشت میلیارد دلار منابع ریالی در لایحه در نظر گرفته است. اما واقعیت آن است که در هر حال مقدار جبران باید به اندازه‌ای باشد که آثا منفی این سیاست برای خانوار جبران شود؛ اما مساله اساسی آن است که اتخاذ این سیاست بیش از آنکه به مقدار جبران توسط دولت وابسته باشد به همکار و مدیریت صحیح اجرای این سیاست وابسته است. در واقع علی‌رغم ضرورت حذف این سیاست مخرب، ملاحظات اجرایی این حذف آن به قدری زیاد است که اجماع بر سر نحوه حذف بسیار مهم است و از این بابت شاید مهم‌ترین نگرانی رای متزلزل مجلس به دولت همین باشد. چرا که گویی بخش مهمی از مجلس مخالف نحوه حذف ارز 4200 هستند و به همین دلیل گفتگو بر سر نحوه حذف ارز 4200 مهم‌ترین سیاست دولت باید باشد.