ماهی‌گیری اردوغان از اختلاف آبی عراق با ایران
- افزودن به علاقه‌مندی‌ها
- اشتراک‌گذاری
- 2 پسندیدن
ترکیه با دیپلماسی نرمی که در عراق در پیش گرفته، در صدد آن است که ایران را متهم منطقه در حوضه آبریز دجله و فرات معرفی کند که البته این اقدام ترکیه، حرفه‌ای بودن آنها و غفلت‌های جدی ایران در این حوزه را نشان می‌دهد.
بورسان : بار دیگر وزیر منابع آبی عراق، فضای رسانه‌ای را علیه ایران به کار گرفته تا ادعا کند ایران حاضر به گفت‌وگو بر سر اختلافات آبی بین دو کشور نیست و مذاکرات شکست خورده است. جالب آنکه این مقام عراقی همزمان اعلام می‌کند که نشستی سه‌جانبه با ترکیه و سوریه درباره حقابه سه کشور از آب‌های دجله و فرات برگزار خواهد کرد.
عراق چندوقتی است که زیرنظر مشاوری خارجی بر حوزه آب متمرکز شده و ایران را به‌عنوان متهم اصلی خشکسالی حوضه آبریز مرزی عراق با ایران و از بین رفتن کشاورزی در این منطقه معرفی می‌کند، موضوعی که می‌تواند در سایه تغییرات سیاسی در این کشور، روابط ایران و عراق را متأثر کند.
درحالی‌که حتی اگر ایران برای بهره‌برداری از سهم خود از حوضه دجله اقدامی کرده باشد، سهم آن در کل حوضه آبریز دجله و فرات به‌هیچ‌عنوان نسبت به آوردی که عراق از حوضه دجله و فرات تأمین می‌کند، درخور توجه نیست که این کشور بخواهد در اقدامی سیاسی آن را به گردن ایران بیندازد
این شیوه‌ای که عراقی‌ها در پیش گرفته‌اند یک شگرد در حوزه دیپلماسی نرم و عمومی است که عراق با مشورت کشور ثالث خارج از منطقه بر آن مسلط‌تر می‌شود.
مسئله اصلی به نظر بده‌وبستان‌های دیپلماسی نرمی است که ترکیه در عراق پیگیری می‌کند. در واقع ترکیه با دیپلماسی نرمی که در عراق در پیش گرفته، در صدد آن است که ایران را متهم منطقه در حوضه آبریز دجله و فرات معرفی کند و نشستی که مقام عراقی از آن یاد کرده نیز در همین راستا برگزار می‌شود.
برنامه جدی ترکیه برای استفاده از ابزارهای قدرت نرم و هوشمند در دیپلماسی آب برای فشار همزمان سیاسی به ایران و کشورهای ساحلی و همزمان تبرئه کردن خود در فضای بین‌الملل و همچنین دخالت برخی کشورهای خارج از منطقه است که متأسفانه ایران هم به جد از آن در دهه‌های گذشته غافل بوده و هست.
ادعای جدید عراق علیه ایران
مهدی رشید الحمدانی، وزیر منبع آبی عراق به شبکه خبری «الشرق» گفته تلاش‌های عراق برای مذاکره با ایران درباره پرونده آب‌های مشترک شکست خورده چون «ایران درخواست‌ها و نامه‌های رسمی عراق در این باره را بی‌پاسخ گذاشته است».
برگزاری نشست سه‌جانبه عراق و سوریه و ترکیه درباره حقابه سه کشور
جالب اینکه او همزمان گفت که مذاکرات عراق با ترکیه پیشرفت خوبی داشته و قرار است تا چند روز آینده نشست سه‌جانبه عراق و سوریه و ترکیه با هدف تقسیم حقابه سه کشور از آب‌های دجله و فرات برگزار شود.
الحمدانی تأکید کرد که دومین کنفرانس بین‌المللی آب‌ها در ماه مارس آینده در بغداد برگزار خواهد شد و موضوع آن چالش‌های پیش روی عراق در کمبود منابع آبی و تغییرات اقلیمی خواهد بود.
میدل‌ایست در این باره نوشته عراق چندین‌بار نسبت به نادیده گرفته شدنش حقوق آبی‌اش توسط کشورهای مصب، یعنی ترکیه و ایران، اعتراض کرده است و پیش از این هم از شکایت رسمی از ایران به دادگاه بین‌المللی لاهه خبر داده بود.
پشت پرده ادعای آبی عراق علیه ایران
این ادعای تکراری عراق چه چیزی به ما می‌گوید؟ آیا واقعا ایران نسبت به عراق کم‌کاری کرده است؟ در این باره بهتر است مروری بر پشت پرده تحولات آبی در منطقه داشته باشیم.
حجت میان‌آبادی، پژوهشگر هیدروپلیتیک چندی پیش در این باره به «بورسان» گفته بود: «عمده نشانه‌ها گواهی می‌دهد که شکایت آبی عراق از ایران عمدتاً یک اقدام رسانه‌ای صرف و جوسازی است و از نظر حقوقی این اظهارنظرها بدون ارائه مستندات متقن محلی از اعراب ندارد. ابزارهای متعددی برای دیپلماسی آب وجود دارد. این شیوه‌ای که عراقی‌ها در پیش گرفته‌اند یک شگرد در حوزه دیپلماسی نرم و عمومی است که عراق با مشورت کشور ثالث خارج از منطقه بر آن مسلط‌تر می‌شود.» اشاره او به کنسرسیوم پژوهشی هلندی زیرمجموعه وزارت دفاع هلند است برای تهیه استراتژی مذاکره آب برای عراق با کشورهای همسایه به این کشور دعوت شده است.
عملکرد متفاوت عراق در برابر ایران و ترکیه اما قابل تأمل است. ترکیه به‌عنوان کشور بالادست عراق با سدسازی‌های گسترده و پیوسته، تلاش دارد تا هژمونی خود را در حوزه آبی افزون کند. با این حال عراق بی‌آنکه ترکیه را محل پرسش قرار دهد، انگشت اشاره نقد را در برابر ایران گرفته، اما چرا؟
سهم ایران در حوضه آبریز دجله و فرات چقدر است؟
حوضه آبریز دجله و فرات، از ترکیه سرچشمه می‌گیرد و وارد سوریه و سپس عراق می‌شود. ایران در حوضه فرات هیچ سهم و هیچ نقشی ندارد و حوضه دجله نیز که کل آوردهای ایران و عراق را تأمین می‌کند، در حدود ۱۰ درصد است. این در حالی است که حدود ۹۰ درصد از کل جریان رودخانه فرات با آورد متوسط ۳۰ میلیارد مترمکعب در سال و بیش از ۵۰درصد از کل جریان رودخانه دجله با آورد متوسط 50 میلیارد مترمکعب در سال در ترکیه جریان دارد و این کشور به سدسازی‌های گسترده روی سرشاخه‌های این رودخانه و بستن آب بر کشورهای همسایه از جمله سوریه و عراق، با هدف هیدروهژمون شدن در منطقه اقدام کرده است.
بهره‌برداری ترکیه از اختلاف آبی عراق با ایران
میان‌آبادی در این باره گفته بود: «نکته‌ای که وجود دارد آن است که عراق اعلام می‌کند که مشکلات این کشور از سوی ترکیه نیست و ناشی از اقدامات ایران است. مشخص است که از منظر هیدروپلتیکی، ادعایی غلط است. حتی اگر ایران برای بهره‌برداری از سهم خود از حوضه دجله اقدامی کرده باشد، سهم آن در کل حوضه آبریز دجله و فرات به‌هیچ‌عنوان نسبت به آوردی که عراق از این حوضه تأمین می‌کند، درخور توجه نیست که این کشور بخواهد در اقدامی سیاسی آن را به گردن ایران بیندازد.»
این پژوهشگر هیدروپلیتیک در ادامه به پروژه گاپ ترکیه اشاره کرده و تصریح می‌کند: «ترکیه پروژه گاپ را با چندین برابر ظرفیت حوضه دجله و فرات راه‌اندازی می‌کند و روی سرشاخه‌های دجله و فرات که حدود ۹۰ درصد فرات و بیش از ۵۰درصد دجله از آنجا سرچشمه می‌گیرد، سد می‌سازد، اما در عین حال به‌گونه‌ای از ابزارهای دیپلماسی نرم استفاده می‌کند که ایران به‌عنوان متهم اصلی این حوضه آبریز شناخته می‌شود. این اقدامات گواه بر آن است که ترکیه در یک دهه اخیر، تغییر پارادایم جدی در حوزه هیدروپلتیک و دیپلماسی ایجاد کرده و استفاده از دیپلماسی نرم را در دستور کار خود قرار داده است.»
نکته آن است که ایران در این زمینه واکنش متناسبی نداشته و عمدتا یا با سکوت به سبب روابط سیاسی درهم‌پیچیده با عراق عمل کرده یا صرفا به «واکنش» اکتفا کرده است. این مسئله از آن زاویه دارای اهمیت است که ترکیه به‌عنوان کشور دیگر درگیر در مسائل آبی منطقه، «کنش» را در دستور کار قرار داده و عملکردی به مراتب هوشمندانه‌تر در پیش گرفته است. موردی که ایران نه تنها در حوزه آبی بلکه در سایر حوزه‌ها نیز از آن غفلت جدی کرده است.