چهار پیش‌بینی از آینده اقتصاد ایران

بورسان : شرایط تحریم و اتخاذ سلسله سیاست‌های نادرست اقتصادی کشور را در موقعیت بغرنجی قرار داده است. در این میان برخی بر این باورند که با احیای برجام و رفع تحریم‌ها بسیاری از مشکلات حل خواهد شد، این در حالی است که طیفی مخالف این نگاهند و معتقدند شرایط کنونی ماحصل اتخاذ سیاست‌های غلط داخلی است و با یک اصلاح گسترده اقتصادی، مشکلات کشور فارق از حل مشکلات روابط خارجی رفع خواهد شد.

اما کدام یک از این دو گروه درست می‌گویند؟ آیا احیای برجام همه گره‌های اقتصاد را باز میکند؟ آیا صرفا با نگاه به داخل می‌توان در ریل رشد و توسعه قرار گرفت؟

پویا ناظران، اقتصاددان و کارشناس موسسه مودیز با انتشار جدولی در کانال تلگرامی خود اعلام می‌کند که بسته به حل مشکلات سیاست خارجی و اصلاح سیاست‌های اقتصادی چهارسناریو پیش‌روی کشور قرار دارد. به باور او بهترین سناریو اصلاحات همزمان سیاست خارجی و اقتصادی است که کشور را در ریل توسعه و رشد پایدار و کاهش چشم‌گیر تورم قرار می‌دهد. اما بدترین سناریو که کشور را به دره ابرتورم و ونزوئلایی شدن می‌کشاند، رخ ندادن هیچ یک از این اصلاحات است. یعنی در عین حال اینکه کشور از رفع تحریم‌ها و تعاملات جهانی عاجز است، توان و جرات رفتن زیر بار اصلاحات اقتصادی را که لازمه آن یک جراحی پردرد است، نداشته باشد.

بهترین سناریو

در سناریوی اول، هر دو اصلاح سیاست خارجی و اقتصادی با هم انجام می‌شود. در این سناریو کشور به زنجیره تولید ارزش جهانی می‌پیوندد و در ریل پرسرعت رشد و توسعه قرار می‌گیرد. به باور ناظران، در این سناریو رشد اقتصادی 7 الی 8 درصد در بلندمدت قابل دست‌یابی است. همچنین تورم به ارقام کمتر از 5 درصد کاهش خواهد یافت.

اصلاح اقتصاد بدون اصلاح سیاست

در سناریوی دوم، اصلاح ساختاری در اقتصاد بدون لغو تحریم و بسط تجارت خارجی انجام می‌شود.

در این سناریو تورم کاهش و اقتصاد رشد پیدا می‌کند، اما سرعت رشد کند و محدود به 2 تا 3 درصد در سال خواهد بود.

آنچه وقوع این سناریو را دشوار می‌کند این است که وقوع این سناریو مستلزم انجام جراحی‌های عمیق اقتصادی است؛ یعنی باید دخالت دولت در قیمت‌گذاری برطرف شود تا یارانه پنهان در قیمت کالاها به یارانه نقدی بدل شود.

همزمان باید نظام بانکداری و مدیریت ریسک آن متحول شود تا بتوان رشد نقدینگی را کنترل کرد. اما اصلاحات ساختاری در اقتصاد مستلزم جراحی بدون بیهوشی است و این دردناک خواهد بود. عواید لغو تحریم می‌تواند درد اصلاحات ساختاری را قابل تحمل کند.

رفع تحریم‌ها بدون اصلاحات اقتصادی

در سناریوی سوم، تحریم‌ها بدون اصلاحات ساختاری در اقتصاد لغو می‌شود.

بدون یک بازار آزاد کشور در مسیر رشد و توسعه قرار نخواهد گرفت با این حال از محل افزایش صادرات نفت، گاز و مشتقات و بعد واردات کالای خارجی، قدری رفاه افزایش پیدا می‌کند؛ رفاهی در حد سال ۹۵.

بنابراین رشد و توسعه پایداری محقق نمیشود. مشکل رشد نقدینگی هم حل نمیشود و لذا تورم بطور پایداری کاهش پیدا نمی‌یابد. در واقع کشوری که با دستکاری قیمت‌ها تیشه به ریشه تولید داخلی می‌زند، حتی در صورتی‌که متحد نزدیک ابرقدرت‌های جهان باشد نمی‌تواند جایگاهی در زنجیره تولید جهانی پیدا کند. بنابراین در صورت تعامل با دنیا و عدم اصلاح اقتصادی در نهایت ایران می‌تواند تورم را بین 20 تا 30 درصد نگه دارد و رشد اقتصادی حدود 3 درصد محقق می‌شود.

بدترین سناریو

سناریوی چهارم اما بدترین سناریو است؛ بدون هیچ اصلاحی چه اقتصادی و چه اصلاح سیاست خارجی و رفع تحریم.

در چنین سناریویی سقوط کشور به دره و ونزوئلایی شدن با وقوع ابرتورم غیرقابل اجتناب خواهد بود. البته که در حال حاضر وضعیت کشور در شرایطی است که راه چندانی تا ونزوئلایی شدن ندارد و وقوع یک ابرتورم در اقتصاد کشور بسیار نزدیک‌تر از آنچه است که گمان می‌شود.

لذا باید هم اصلاح سیاست اقتصادی و هم اصلاح سیاست خارجی را خیلی خیلی جدی گرفت.