نقدی بر فرمول نرخ خوراک پتروشیمی

واقعی شدن هزینه سوخت و سرویس‌های جانبی، اهمیت تغییر فرمول گاز خوراک را دوچندان می‌کند. تمامی صنایع بزرگ کشور و به طور خاص صنعت پتروشیمی، وارد دوران جدیدی از پرداخت هزینه گاز سوخت و سایر سرویس‌های جانبی شده‌‎اند. به اعتقاد ما، واقعی شدن هزینه سوخت و سرویس‌های جانبی برای این صنایع اجتناب‌ناپذیر بود و در نهایت به «ثبات چشم‌انداز سودآوری» این صنایع – اگر چه در سطوح پایین‌تر نسبت به سال‌های گذشته – و «بهبود محیط سرمایه‌گذاری» در کشور خواهد انجامید. بهبود از این نظر که شرکت‌ها را بر مدیریت هزینه‌ها و تلاش برای تغییر عواملی که به صورت ناعادلانه به کاهش سودآوری آنها انجامیده، واخواهد داشت.

واقعی شدن هزینه سوخت و یوتیلتی، اجتناب‌ناپذیر بود: الف) شرکت‌های مصرف‌کننده یوتیلیتی در کشور طی تجربه جهش ارزی در سال‌های اخیر، با کاهش جدی سهم هزینه تأمین سرویس‌های جانبی در بهای‌تمام‌شده خود روبرو شدند. در این سال‌ها، قیمت‌گذاری سرویس‌های جانبی به گونه‌ای رقم خورد که سهم آنها در ساختار هزینه‌ای شرکت‌های مصرف‌کننده، به کمتر از یک‌سوم شرایط متعارف رسید. قابل‌توجه است که تداوم استفاده این رویه، هزینه تأمین سرویس‌های جانبی را به سمت ناچیزتر شدن می‌بُرد. ب) رشد ضریب هزینه سوخت صنایع بزرگ به چهل درصد از قیمت خوراک پتروشیمی‌ها، موضوع دیگری بود که گاز سوخت مصرفی صنایع بزرگ را افزایش داد و واقعی‌تر کرد.

فرمول و تخصیص گاز طبیعی، نیاز به اصلاح دارد: الف) فارغ از سقف تعیین‌شده برای قیمت متان (که پایدار به نظر نمی‌آید)، وجود هاب‌های واردکننده گاز طبیعی در فرمول قیمت‌گذاری متان، شرایطی را فراهم آورده تا آشفتگی‌های ناشی از جنگ در قاره اروپا در بازار انرژی، در قیمت متان منعکس شود. به طوری که نرخ گاز خوراک تحویلی به صنایع داخلی، بالاتر از سایر کشورهای برخوردار از مزیت و منابع انرژی قرار می‌گیرد. از طرفی، تأمین پایدار متان نیز چالشی جدی برای تولید شرکت‌های مرتبط در ماه‌های سرد سال است. ب) فرمول اتان نیز با تعیین سقف و کف و اتصال به نفتا و پلی‌اتیلن، در کاهش قیمت‌های جهانی محصولات، قیمت اتان را به صورت مصنوعی بالا نگه داشته و طبق تجربه، عدم‌النفع شرکت‌های مصرف‌کننده را به همراه داشته است.

اصلاح فرمول گاز خوراک پتروشیمی‌ها، نه تنها به کاهش نسبی هزینه خوراک برای شرکت‌های پتروشیمی‌ خواهد انجامید، بلکه هزینه سوخت برای کل صنایع بزرگ مصرف‌کننده متان را به تعادل خواهد رساند. در قدم نخست، تغییر فرمول متان با خروج هاب‌های اروپایی، دسترس‌پذیر می‌‎نماید. تحولی که برای وقوع، جدیت و اهتمام مدیران اجرایی شرکت‌ها، سرمایه‌گذاران و نهادهای مدیریتی بازار سرمایه را می‌طلبد.