رقیب جدید گازی ایران مشخص شد

بورسان: بالاخره بعد از حدود 2 سال وعده سعودی‌ها برای تولید گاز از ذخایر نامتعارف در حال تحقق است و توسعه میدان گازی جفوره رسما آغاز شده است. با این پروژه عربستان که سال‌ها به عنوان دارنده بزرگترین ذخایر نفتی جهان شهره بود، جای خود را در بازار گاز بیش از پیش تثبیت می‌کند و در رقابت با ایران در بهره‌برداری از ذخایر گازی جایگاه بهتری به دست خواهد آورد.

دیروز غول نفتی آرامکو، شرکت دولتی نفت عربستان، در یک رویداد رسانه‌ای خبر از انعقاد قرارداد با چند شرکت خارجی برای سرمایه‌گذاری و تولید از میدان گازی جفوره داد. پیش‌بینی می‌شود تولید گاز از این میدان در سال 2024 یعنی در کمتر از 3 سال آینده آغاز شود؛ در فاز اول تولید گاز از این میدان به 1.1 میلیارد فوت مکعب در روز و تا سال 2034 به 2.2 میلیارد فوت مکعب معادل بیش از 60 میلیون مترمکعب در روز (اندازه تولید گاز در 5 فاز استاندارد پارس جنوبی) برسد. اما یکی از نکات جالب این قرارداد این است که این میدان از نوع نامتعارف است، بنابراین عربستان به اولین کشور در خاورمیانه و خارج از آمریکای شمالی بدل خواهد شد که از میادین نامتعارف گازی خود بهره‌برداری می‌کند.

این میدان که گاز درجای آن 200 هزار میلیارد فوت مکعب برآورد می‌شود سایزی در اندازه میدان گازی «ایگل فورد»، دومین میدان گازی بزرگ آمریکا دارد. با جفوره حجم ذخایر گازی عربستان حدود 90 درصد افزایش می‌یابد و پیش‌بینی می‌شود ظرف 22 سال از شروع بهره‌برداری درآمد خالصی بالغ بر 8.6 میلیارد دلار برای دولت سعودی در سال به همراه داشته باشد. این در حالی است که سعودی‌ها وعده‌ داده‌اند در این میدان نفتی 110 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری انجام شود.

اما این میدان چرا می‌تواند جایگاه گازی ایران را متزلزل کند؟

ذخایر گازی عربستان از ایران بیشتر می‌شود؟

بر اساس آخرین گزارش بی‌پی، حجم ذخایر گازی متعارف ایران در حال حاضر 1133 هزار میلیارد فوت مکعب است که با این حجم، ایران بیش از 17 درصد از ذخایر گازی جهان را در خود جای داده و بعد از روسیه (که سهم نزدیک به 20 درصدی از ذخایر گازی جهان دارد) دومین دارنده ذخایر گازی است.

این در حالی است که عربستان با 212 هزار میلیارد فوت مکعب سهم حدود 3 درصدی از ذخایر گازی جهان دارد. در واقع حجم ذخایر گازی این کشور کمتر از یک پنجم ذخایر گازی ایران است و رتبه هشتم را در جهان دارد.

اما با در نظر گرفتن میدان نامتعارف جفوره حجم ذخایر گازی عربستان به بیش از 400 هزار میلیارد فوت مکعب می‌رسد که حدود یک‌سوم از ذخایر گازی ایران خواهد شد و رتبه ششم بزرگترین دارنده ذخایر گاز را کسب خواهد کرد.

با این حال چرا این نگرانی وجود دارد که عربستان به رقیبی در بازار گاز برای ایران بدل شده و ایران را جا بگذارد؟

ایران یا عربستان؛ کدام بهتر از ذخایر خود استفاده می‌کند؟

نکته نگران کننده اما در حجم تولید گاز دو کشور نهفته است. هرچند ایران با تولید روزانه 700 میلیون مترمکعب معادل 24 میلیارد فوت مکعب سومین تولیدکننده بزرگ گاز جهان بعد از روسیه و آمریکا است، اما این میزان تولید با حجم ذخایر ایران نسبتی ندارد. در واقع ایران در حالی بیش از 17 درصد ذخایر گازی دنیا را در خود جای داده که سهم 6 درصدی از تولید جهانی گاز دارد.

اما شرایط برای عربستان متفاوت است. این کشور با تولید 340 میلیون مترمکعب گاز معادل 11 میلیارد فوت مکعب سهم حدود 2.9 درصدی از تولید گاز جهان دارد و نهمین تولیدکننده بزرگ است. نکته جالب در خصوص عربستان این است که از این مقدار تنها حدود 50 میلیون مترمکعب از میادین مستقل گازی استخراج می‌شود و باقی آن در واقع گاز همراه در میادین نفتی است. با این حال در نهایت سهم این کشور بر خلاف ایران در ذخایر و تولید گاز در جهان به هم نزدیک است؛ سهم 3 درصدی در ذخایر و سهم 2.9 درصدی در تولید!

از این رو می‌توان پیش‌بینی کرد در حالی که ایران همچنان در پیچ و خم تحریم‌ها یا در شرایط غیرتحریمی درگیر مدل قرارداد و جنگ بر سر توسعه میادین با شرکت‌های داخلی یا خارجی است، عربستان به سرعت میدان گازی جفوره را توسعه داده و تولید خود را به بیش از 13 میلیارد فوت مکعب در روز برساند؛ یعنی فاصله خود با ایران را کمتر از حال حاضر کند. در واقع در حالی که حجم ذخایر این کشور به حدود یک سوم ذخایر ایران می‌رسد تولید آن بیش از نصف تولید ایران خواهد بود.

نگرانی‌ها وقتی بیشتر می‌شود که بدانیم افت تولید در فازهای پارس جنوبی به عنوان بزرگترین منبع گازی ایران آغاز شده و درصورتی که کشور نتواند با استفاده از تکنولوژی‌های نوین مانع از افت طبیعی تولید این ذخایر شود، میزان تولید گاز ایران نه تنها افزایش نخواهد یافت بلکه کاهش هم خواهد داشت.

ایران یا عربستان؛ کدام از تولید بهتر بهره‌ می‌برند؟

عربستان به شدت به افزایش تولید گاز نیاز دارد، چراکه این کشور برای تولید بخش زیادی از نیاز داخلی‌اش به برق به منابع نفتی خود متکی است و نه تنها سوخت‌های مایعی چون نفت‌کوره را در نیروگاه‌های خود می‌سوزاند تا برق تولید کند، بلکه این کشور از نفت خام به طور مستقیم برای تولید برق استفاده می‌کند و آنطور که اداره اطلاعات انرژی آمریکا می‌گوید به طور متوسط روزانه 400 هزار بشکه و به طور خاص در تابستان که مصرف برق افزایش می‌یابد، 900 هزار بشکه در روز این کشور نفت خام را برای تولید برق استفاده می‌کند. مدیرعامل آرامکو در روز اعلام خبر آغاز توسعه جفیره گفته است که این کشور هدف تولید 50 درصد برق با انرژی‌های تجدیدپذیر و 50 درصد با گاز را دنبال می‌کند.

از این رو افزایش تولید گاز در عربستان بسیار ضروری است، اول اینکه آنطور که مقامات وزارت نفت و انرژی این کشور می‌گویند، افزایش تولید و مصرف گاز گام مهمی برای کاهش تولید کربن است. وزیر نفت این کشور گفته است، استفاده از گاز، گام میانی برای رفتن این کشور به سوی انرژی‌های تجدیدپذیر است. عربستان برنامه دارد تا سال 2050 میزان تولید گازهای گلخانه‌ای خود را به صفر برساند؛ هدفی عجیب برای یک کشور تولیدکننده نفت.

از سوی دیگر این اقدام می‌تواند به معنای جایگزین شدن نفت‌خام در نیروگاه‌های عربستان با گاز باشد، یعنی عربستان به نفت بیشتری برای پالایش و حتی صادرات دست خواهد یافت، وزیر انرژی این کشور پیش‌بینی کرده که با تولید حداکثری از این میدان گازی مصرف داخلی نفت 500 هزار بشکه کاهش یابد. علاوه بر آن توسعه جفوره روزی 550 هزار بشکه میعانات گازی که نوعی نفت سبک و مرغوب است به همراه دارد. از این رو توسعه جفوره به معنای افزوده شدن بیش از یک میلیون بشکه در روز به ظرفیت صادرات نفت عربستان.

این در حالی است که ایران بخش مهمی از تولید گاز خود را در بخش خانگی مصرف می‌کند، آن بخشی هم که به صنعت تعلق می‌گیرد آنقدر آمیخته به رانت و یارانه است که نتوانسته به توسعه برسد و با حداکثر بهره‌وری از گاز استفاده کند. در نهایت نیز ایران نه در داخل از گاز استفاده بهینه دارد و نه توانسته در بازار جهانی سهم آنچنانی داشته باشد. ایران نزدیک به 92 درصد گاز تولیدی خود را در داخل مصرف و تنها 8 درصد آن را صادر می‌کند.

اما عربستان رویاهای بلندی برای افزایش تولید گاز خود دارد، شاهزاده عبدالعزیز بن‌سلمان، وزیر انرژی این کشور کمتر از دو سال پیش و همزمان با معرفی میدان جفوره وعده داد که این کشور به یک صادرکننده گاز بدل شود. با این حال برخی تحلیل‌ها چنین ادعایی را یک رویا می‌دانند، سیامک ادیبی، رئیس تیم گاز خاورمیانه در شرکت مشاوره FGE در این خصوص به پلاتس گفته است: «اگر عربستان بخواهد مصرف حدود 400 هزار بشکه نفت‌خام در نیروگاه‌های خود را به صفر برساند، گاز مازاد زیادی برای صادرات نخواهد داشت. حتی ممکن است برای جبران کسری گاز واردات انجام دهد.»